Vượt Qua Cái Tôi – Đối Thoại Giữa Nhà Sư Và Nhà Khoa Học

Cuộc đối thoại giữa khoa học Tây phương và Phật giáo nổi bậtlên trên những tranh luận thường là khó khăn giữa khoa học và tôn giáo. Có mộtthực tế rằng đạo Phật không phải là một tôn giáo theo nghĩa mà thường được hiểuở phương Tây. Nó không dựa trên quan điểm về một đấng sáng tạo và vì thế, nókhông đòi hỏi phải có đức tin. Phật giáo có thể được miêu tả là một môn “khoa họccủa tâm trí” và là một con đường biến đổi từ hỗn loạn đến sáng suốt, từ đau khổđến tự do. Nó có điểm chung với các bộ môn khoa học là khả năng khảo sát tâmtrí theo kinh nghiệm. Đây là điều khiến cho một nhà sư Phật giáo và một nhà thầnkinh học có thể đối thoại được với nhau và đạt được thành quả: giải đáp một loạtnhững câu hỏi trải rộng từ vật lý học lượng tử cho đến những vấn đề thuộc phạmtrù đạo đức.

Hai bên đã cố gắng so sánh các quan điểm của phương Tây vàphương Đông, các lý thuyết khác nhau liên quan đến cấu trúc của tự ngã và bảnchất của ý thức, dưới cái nhìn của khoa học và chiêm nghiệm. Cho đến gần đây, hầuhết các triết lý Tây phương vẫn được xây dựng xoay quanh sự tách biệt giữa tâmtrí và vật chất. Những học thuyết khoa học ngày nay cố gắng lý giải cách thứchoạt động của bộ não có dấu ấn rõ ràng của chủ nghĩa nhị nguyên này. Trong khiđó, đạo Phật ngay từ đầu đã đề xuất một cách tiếp cận thực tại không phân biệt.Các ngành khoa học nhận thức nhìn nhận ý thức như một thứ được khắc lên cơ thể,xã hội và văn hóa.

Đã có hàng trăm quyển sách và bài viết được dành riêng chonhững lý thuyết về tri thức, thiền định, khái niệm cái tôi, xúc cảm, sự tồn tạicủa ý chí tự do và bản chất của ý thức. Cuốn sách này không tạo nên một bảng thốngkê những quan niệm đã và đang tồn tại về những chủ đề này. Thay vào đó, mụcđích của nó là đối chiếu hai góc nhìn đã cắm sâu trong những truyền thống lâu đời:thực hành chiêm nghiệm của Phật giáo với nhận thức luận và nghiên cứu trongkhoa học thần kinh. Cuốn sách tập hợp những trải nghiệm và các kỹ năng để thửtrả lời cho những câu hỏi sau: Có phải những trạng thái khác nhau của ý thức đếnthông qua thiền định và huấn luyện tâm trí có mối liên kết với các quy trình thầnkinh không? Nếu thế thì sự tương quan sẽ vận hành như thế nào?

Cuốn sách này chỉ là một đóng góp khiêm tốn cho một lĩnh vựcbao la là đối chiếu các quan điểm và kiến thức về bộ não và ý thức của các nhàkhoa học với những người hành thiền – nói cách khác là cuộc gặp gỡ giữa hiểu biếttrực tiếp và hiểu biết gián tiếp.

Những dòng sau đây đi theo con đường này và chúng tôi cảm thấymình thật nhỏ bé trước quy mô của nhiệm vụ. Đôi khi, chúng tôi cho phép bảnthân mình bị cuốn trôi bởi các chủ đề chúng tôi ưa thích, và điều này, ở một sốchỗ, sẽ được thể hiện dưới dạng những thay đổi về đường hướng của cuộc trò chuyệnhoặc sự lặp lại. Chúng tôi đã quyết định giữ nguyên toàn bộ cuộc đối thoại bởiviệc phát triển một cuộc trao đổi trong suốt một thời gian dài như vậy là rấthy hữu và đem lại rất nhiều điều. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn muốn gửi lời xin lỗiđến các độc giả vì những điều mà có thể chúng tôi bỏ quên.

Cuộc đối thoại này đã làm gia tăng hiểu biết chung của chúngtôi về các chủ đề mà chúng tôi đưa ra. Chúng tôi xin mời các độc giả tham giacùng và hy vọng các bạn cũng sẽ được hưởng lợi từ những năm tháng làm việc,nghiên cứu của chúng tôi về những khía cạnh căn bản của cuộc đời.

Mời bạn đón đọc.