Truyện Ngắn Murakami (Nghiên Cứu Và Phê Bình)

(Chủ Nhật, 08/10/2006)
Nhà nghiên cứu văn học Nhật Chiêu:

Murakami – vượt qua giải Nobel!

Nhà văn Haruki Murakami

TTCT – Giới phê bình phương Tây tán dương Haruki Murakami hết lời, có người còn khẳng định Giải Nobel văn chương đang đón chờ ông. Sách của ông được đón đọc không chỉ tại Nhật mà còn ở khắp nơi trên thế giới.

Thế nhưng ông cũng gặp phải sự chỉ trích gay gắt từ những tên tuổi lớn của văn chương Nhật, chẳng hạn Kenzaburo Oe, tác gia Nobel, xem văn chương của ông là “thứ không thanh cao” và “nặng mùi bơ”. Nhà nghiên cứu Nhật Chiêu, chuyên gia về văn học Nhật Bản, trao đổi với chúng tôi về Murakami.

Nhật Chiêu: Sức sáng tác của Murakami thật phong phú, đa dạng và mỗi tác phẩm của ông là một tìm tòi, khám phá mới về thế giới chung quanh và về đáy sâu tâm hồn con người. Thêm một điều đáng nói nữa: nếu như Rừng Na Uy có vẻ hiện thực, thể hiện bộ mặt thập kỷ 60 của Nhật Bản thì những tác phẩm sau này của ông không phản ánh một thời điểm, một địa điểm hay một xã hội cụ thể nào.

Có thể nói, tác phẩm của ông đề cập đến những vấn đề có thể xảy ra bất cứ thời điểm nào, bất cứ nơi nào trên thế giới. Có nghĩa là tính toàn cầu ở Murakami nổi bật hơn tính địa phương. Chính tính phi thời trong tác phẩm của ông mang lại sự cuốn hút. Người ta không cảm thấy mình và tác giả tồn tại bất kỳ khoảng cách nào. Khi đọc ông chúng ta bị lôi ngay vào cuộc, không có khoảng cách giữa ta và tác giả, giữa ta và nhân vật, giữa ta và văn hóa mà tác phẩm đang nói tới.

Murakami luôn nỗ lực sáng tạo một ngôn ngữ mới cho văn chương Nhật. Ngôn ngữ thường thấy trong văn chương Nhật luôn rất mờ ảo, tế nhị. Trong khi đó Murakami muốn ngôn ngữ văn chương mới phải sáng tỏ, sống động, phải gần gũi với tiếng nói chân thật mà người dân Nhật vẫn nói hằng ngày.

Bởi vì Murakami viết như ông đang nghe các nhân vật ông nói trong quán, trên đường phố, trong phòng ngủ. Nên nhớ, ông từng là chủ câu lạc bộ nhạc jazz, mà đặc tính của âm nhạc hiện đại là những thanh âm của cuộc sống, biến ngẫu, không mô phạm. Ông chính là một nhà thẩm âm đặc biệt và ông vận dụng vào việc dụng ngôn của mình. Chính những ngôn ngữ của đời sống thực tại ấy làm nên Murakami.

* Bên cạnh một Rừng Na Uy hiện thực, vẫn còn một Murakami khác?

– Sau Rừng Na Uy Murakami viết rất nhiều tác phẩm mang tính siêu thực và hậu hiện đại. Chẳng hạn: Biên niên ký chim vặn dây cót, Săn tìm cừu hoang, Kafka trên bờ biển… Trong những tác phẩm đó, ta thấy tràn ngập những tình tiết siêu thực. Ví dụ, người nói chuyện với mèo, những con kỳ lân thay áo, một cô gái nhìn thấy chính mình đang làm tình với một người đàn ông lạ… Murakami không phải là một tác giả mà người ta có thể đưa ra những phán định hẹp hòi, nếu chưa đọc kỹ hàng loạt tác phẩm của ông.

Những tác phẩm của Murakami thường đẫm màu tình dục. Thế nhưng sex trong tác phẩm của ông thường mang tính ẩn dụ hơn là trần trụi của tính giao. Cần nói thêm, ngay từ xưa người Nhật đã thám hiểm thế giới tình dục với rất nhiều yếu tố còn xa lạ với nhiều nền văn chương khác như: đồng tính luyến ái, tình dục trong tôn giáo… Sex là một phương hướng để giải tỏa nỗi cô đơn mà các nhân vật của Murakami thường có.

Theo tôi, chúng ta đang sống giữa một thế kỷ mà nhân loại ngày càng thu nhỏ lại, càng phẳng hơn thì văn chương cũng phải khác đi.

* Nhiều nhà phê bình phương Tây đánh giá rất cao Murakami, cho rằng ông sẽ đoạt giải Nobel vì những sáng tác mang tính toàn cầu và nhân bản sâu sắc. Quan điểm của ông về nhận định này?

– Có những tác giả lớn nhưng không hề đoạt giải Nobel, ví dụ như Lev Tolstoi của Nga, Nikos Kazanzakis của Hi Lạp… Vì vậy Murakami có đoạt giải Nobel hay không tôi cho là không quan trọng. Tên tuổi và đẳng cấp của Murakami đã vượt xa tên tuổi nhiều tác giải đoạt giải Nobel trước đó.

Ông cũng là nhà văn đáng đọc nhất, quan trọng nhất hiện nay của nền văn học Nhật Bản. Trong khi văn hóa đọc bị lấn át bởi văn hóa nghe nhìn, thì việc 1/7 dân số Nhật Bản đọc tác phẩm của ông cũng như sự đón nhận nồng nhiệt của độc giả khắp nơi trên thế giới dành cho tác phẩm của ông thật sự là một phép lạ…

* Thủ pháp nghệ thuật mà Murakami sử dụng?

– Cấu trúc tác phẩm mà Murakami sử dụng trong hầu hết sáng tác của ông rất mở. Ông viết chương 1 mà không hề biết những chương tới sẽ đi đến đâu. Dường như ông chiều theo nhân vật hơn là nhân vật chiều theo mình. Ông thả rong nhân vật mình trên cánh đồng cỏ của sự sáng tạo như là những du tử. Họ đi đâu, làm gì, đó là việc của họ. Tự do tuyệt đối.

* Với những người mới bắt đầu, tác phẩm nào của Murakami đáng đọc nhất?

– Tác phẩm đáng đọc nhất chính là Biên niên ký chim vặn dây cót. Bởi trong đó chúng ta không chỉ thấy một Murakami với phong cách chơi đùa mà ta còn thấy một Murakami đầy trách nhiệm đối với những gì mà người Nhật đã làm. Ông khẳng định rằng người Nhật không chỉ là nạn nhân mà còn là tác giả của những tội ác chiến tranh. Đó là một cái nhìn đầy trách nhiệm, đầy nhân văn. Lối hành văn của tác phẩm thì thật linh động, hấp dẫn.

* Cảm ơn ông.

 V. BẢY thực hiện

>> “Tôi không muốn trở thành kẻ nghiện Murakami…”
>> Nhà văn Nhật Murakami đoạt giải truyện ngắn giá trị nhất thế giới
>> Haruki Murakami: “Tôi là… nhà văn ở giữa”
>> “Rừng Na Uy” chân thật và gợi cảm
>> Nhà văn Haruki Murakami được đề cử giải Frank O Connor
>> Murakami yêu và cười thật nhẹ

 Murakami Haruki: Thời gian gần đây, bạn đọc trong nước liên tục được tiếp xúc với những tác phẩm của các nhà văn tiêu biểu cho nền văn học hiện đại Nhật như Murakami Haruki với Rừng Na Uy, Biên niên ký chim vặn dây cót, Banana Yashimoto với Kitchen, N.P.

Các tác phẩm này dù được thể hiện với văn phong khác nhau nhưng đều phản ánh khá sinh động những thay đổi về xã hội và tâm lý của người Nhật trong quá trình kinh tế phát triển đỉnh cao. Để lý giải hiện tượng Murakami được đón nhận ở Việt Nam, NXB Tổng hợp TPHCM đã xuất bản cuốn sách nghiên cứu và phê bình về nhà văn Nhật Murakami Haruki của tác giả Hoàng Long.

Trong cuốn sách này, người đọc sẽ nhìn lại tiểu sử của nhà văn cũng như bối cảnh xuất hiện các tác phẩm của ông đặt trong sự thay đổi về văn học, xã hội và cả chính con người Murakami. Để làm rõ sự thay đổi của ông với nền văn học Nhật, tác giả đã đặt ông đứng cạnh Kawabata, nhà văn Nhật đầu tiên đoạt giải Nobel.

Cuốn sách còn giới thiệu 14 truyện ngắn tiêu biểu của nhà văn Murakami và 5 truyện ngắn của Kawabata như một ví dụ cụ thể cho phần nghiên cứu về các sáng tác của nhà văn.

TƯỜNG VY

(Thứ Sáu, 29/02/2008)

Quĩ Saigon Times Foundation (STF) vừa cho ra đời tủ sách kiến thức do NXB Trẻ ấn hành với bốn cuốn sách đầu tiên: Vật liệu tiên tiến – từ polymer dẫn điện đến ống than nano; Kinh tế học môi trường; Khí hậu biến đổi – thảm kịch vô tiền khoáng hậu trong lịch sử nhân loại; Hoàng Sa và Trường Sa là của VN.

Tủ sách này nhằm cung cấp cho độc giả những tri thức cơ bản, chuyên ngành và cập nhật ở ba lĩnh vực chính: khoa học kỹ thuật – khoa học tự nhiên, khoa học xã hội; kinh tế học – quản trị học dưới dạng sách khổ nhỏ 13x19cm với giá phù hợp cho đối tượng sinh viên, học sinh.

H.O.