Trả giá (Tiểu thuyết)

Trả giá là một câu chuyện thương cảm kể về gia đình ông Hai Mắm – chủ xưởng tôm đông lạnh trước giải phóng.

Để trở thành ông chủ xưởng đông lạnh, ông Hai đã phải trải qua biết bao trôi nổi, đắng cay. Dường như gần trọn đời ông đã bỏ công vì nó, nhưng sau năm 1975 ông đã "hiến" cho Nhà nước, bởi ông biết rõ ông là công dân của nước Việt Nam thống nhất, là gia đình cách mạng (vợ bị chính quyền cũ giết hại, con trai đi quân Giải phóng, nên không thể chấp hành chính sách "cải tạo" kinh tế phi XHCN được).

Nhưng không ngờ, cái hành động yêu nước và đầy tinh thần công dân ấy của ông Hai đã đẩy ông nhanh chóng bị phá sản bởi một ông chủ mới tên là Phái – một con người đội lốt cách mạng, ham quyền, hám gái, vừa dốt về quản lý lại vừa thất nhân tâm.

Từ khi xưởng vào tay hắn, ngư dân chán nản không đi biển nữa, sản xuất bị ngưng trệ. Hai Mắm mất niềm tin, bỏ đi; con cả ông là Dai Đước – một sĩ quan hải quân đầy công tích, về can thiệp, bị vu oan tội chống đối và phải vô khám biệt giam. Người con thứ hai của ông là Lê Ngọc Trầm – một trí thức trẻ, giàu năng lực, cũng bị "vạ" theo, không được đi nước ngoài vì "có anh bị tù", "có cha đi di tản", không được trọng dụng vì gia đình "chống đối chủ trương cải tạo tư sản"…

Thông qua câu chuyện thương cảm, thông qua cuộc đời các nhân vật Hai Mắm, Đước, Trầm, Phái… Triệu Xuân đã tiếp cận được cuộc sống đất nước những năm sau giải phóng và có một cách nhìn thẳng vào nó một cách đầy dũng cảm và khoa học.

Viêt về "lỗi lầm" của một thời, Triệu Xuân khác với các nhà văn trẻ khác, anh thật bình tĩnh và bao dung. Anh coi đó là bài học thất bại đau xót trong bước đường đi lên của dân tộc, chứ không lên giọng đổ lỗi, ttranh công. Đọc Trả giá thấy cộm lên một cảm hứng phê phán, nhưng đó là giọng phê phán có phân tích, có lỹ lẽ của một người có phương pháp tư duy khoa học, thấu hiểu thế thái nhân tình, chứ không phải lối phê phán độc những lời giễu cợt, kêu gào rễnh roãng.

Trả giá là một tác phẩm có giá trị. Với Trả giá, Triệu Xuân nổi lên như một cây bút trẻ gắn bó với đề tài người lao động. Và cũng với Trả giá, Triệu Xuân đã tỏ rõ là một nhà văn trẻ giàu nội lực, rất trường vốn sống trên lĩnh vực kinh tế, đời sống xã hội.