Tình Ơi Là Tình

Với hai bản dịch “Người đọc” và “Tình ơi là tình” ra mắt trong một thời gian ngắn, dịch giả Lê Quang đã góp phần giúp độc giả Việt Nam tiếp xúc với những tác phẩm văn học hiện đại viết bằng tiếng Đức. Dưới đây là cuộc trò chuyện với anh về hai cuốn tiểu thuyết của Bernhard Schlink và Elfriede Jelinek.

. Phóng viên: Cuốn “Người đọc” đã được dịch ra 38 thứ tiếng. Theo anh, điều gì khiến cho cuốn tiểu thuyết của một nền văn học vốn nổi tiếng là khó đọc lại đến được với độc giả tại nhiều vùng trên thế giới như vậy?

– Dịch giả Lê Quang: Tôi chưa gặp một người Đức nào từ 15 đến 75 tuổi không bị cuốn hút bởi tác phẩm này, nhưng hình như ông Bụt chùa nhà Bernhard Schlink lại… thiêng hơn khi ra nước ngoài. Tôi phỏng đoán thành công của cuốn sách nằm trong một công thức mà những người cầm bút nên để ý khảo cứu: một tỷ lệ hoà trộn lý tưởng giữa hồi ức chiến tranh tàn bạo, vực thẳm tâm lý đen tối của lòng người, xung đột giữa các thế hệ, triết lý cuộc sống trong mắt các lứa tuổi khác nhau, ký sự pháp đình, suy ngẫm tự sự, và tình dục trong cơn ngộ ngộ mê mê.

. Anh đánh giá thế nào về thái độ, cách hành xử với quá khứ của người Đức biểu hiện qua tác phẩm “Người đọc”?

– Sau một phần tư thế kỷ sống với họ, tôi tin rằng người Đức thanh toán món nợ bi thảm với quá khứ tốt hơn nhiều dân tộc khác cùng hoàn cảnh chiến tranh và chia cắt tương tự. Trong tác phẩm, dễ thấy Schlink không hề nương nhẹ hay phản đối quan điểm nào trong cách hành xử với quá khứ, mà phân tích mọi khía cạnh rất giàu tính nhân văn, song cũng rất thuyết phục, bởi mọi sự diễn ra trên đất Đức thực tế như vậy. Xin nhắc là cuốn Người đọc ra đời năm 1995 là thời điểm dễ kiểm chứng mọi thành công khắc phục quá khứ.

. Vừa qua, Guenter Grass đã tự “làm khó mình” sau lời thú nhận muộn màng về sự dính líu của ông với lực lượng SS trong Thế chiến II. Là một người sống ở Đức lâu năm, anh đánh giá thế nào về hành động này của nhà văn nổi tiếng và những phản ứng của dư luận dành cho ông?

– Grass được coi là một đại diện của lương tri Đức hậu chiến, có thể điều đó ngăn ông đưa ra lời thú nhận sớm hơn. Tôi chỉ thấy buồn cười khi một số người định đem ông lên giàn thiêu vì một quyết định lầm lẫn ở tuổi 17! Còn ai cho rằng ông toan dùng sự kiện này để lăng-xê cuốn hồi ký của mình thì người đó suy luận quá thô thiển, hoặc không hiểu thế giới văn chương ở một môi trường văn minh.

. Vì sao anh chọn dịch “Die Liebhaberinnen” (Tình ơi là tình) chứ không phải là “Die Klavierspielerin” (Cô gái chơi dương cầm) hay “Die Ausgesperrten” (Những kẻ bên lề)… của Elfriede Jelinek?

– Tôi đang bắt đầu dịch Cô gái chơi dương cầm thì được biết là không mua được bản quyền. Còn bối cảnh xã hội của Những kẻ bên lề khá khó tiêu đối với lớp độc giả trẻ ở ta, ít nhất là ở thời điểm hôm nay. Hãy tưởng tượng ra một lũ đầu gấu ban đêm đi trấn lột, còn ban ngày say sưa đọc de Sade, J. P. Sartre và Camus… Nói thật lòng thì tôi chọn Tình ơi là tình vì mong đem lại cho độc giả Việt Nam một cái nhìn không khoan nhượng hay son phấn về cuộc sống của người phụ nữ vốn chịu nhiều thiệt thòi, ngay cả ở giữa châu Âu của nửa sau thế kỷ 20, từ đó liên hệ sang hoàn cảnh trong nước.

. Nobel dành cho Elfriede Jelinek năm 2004 là một trong những giải thưởng gây nhiều tranh cãi nhất xưa nay. Một thành viên Viện Hàn lâm Thụy Điển từng rời Viện ra đi để tỏ thái độ phản đối. Nhiều nhà phê bình cho rằng, Nobel Văn học dành cho Jelinek là không xứng đáng. Cá nhân anh lý giải điều này như thế nào?

– Hãy tìm ra một cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ mà 10 người ngồi trước tivi đều thống nhất cô nào nhận vương miện! Huống hồ giải Nobel là một cách bình chọn mà chưa ai biết rõ mọi tiêu chí. Nhưng Hoa hậu Hoàn vũ thì ắt không xấu, và ai giật giải Nobel thì không thể viết tồi. Một cây bút không hề gây tranh cãi chưa chắc đã xuất sắc.

. Viện Hàn lâm Thuỵ Điển đánh giá những trang viết của Jelinek là “dòng suối đầy nhạc tính…”. Là người tiếp xúc trực tiếp với nguyên bản tác phẩm của nhà văn, anh nhận xét thế nào về văn phong của tác giả?

– Jelinek viết Tình ơi là tình trong truyền thống của “Nhóm Vienna” – theo đuổi sự tôn sùng vẻ đẹp thuần tuý của ngôn ngữ trong thi ca Barock, văn phong siêu thực và chủ nghĩa Dadaism. Tôi không khỏi ngại ngần khi định dịch sách của bà, nhưng ngòi bút của bà đã cuốn hút tôi, vì nó toả ra một vẻ đẹp không khiên cưỡng hay giả tạo. Đã lâu lắm tôi mới gặp những dòng chữ thật thà như vậy.

. “Tình ơi là tình” được thiết kế một trang bìa sexy và bắt mắt, anh có nghĩ đây là yếu tố thu hút độc giả đối với cuốn tiểu thuyết của một tác giả chưa thực sự quen biết tại Việt Nam như Elfriede Jelinek?

– Bìa sách nên có gợi ý đôi chút về nội dung, nếu theo tiêu chí khá phổ biến đó thì nó còn quá hiền lành.

. Anh làm nghề kiến trúc sư, vậy dịch văn học có ý nghĩa như thế nào?

– Dịch văn học là nghề tay trái, tôi không quen ai sống được bằng nghề này trong hoàn cảnh hiện tại ở Việt Nam. Nhưng nếu không phải nghề thì là nghiệp, bập vào khó bỏ được. Khi nghe một bản nhạc hay, đọc một cuốn sách thú vị… ai cũng muốn chia sẻ niềm vui đó với bạn bè. Và tôi có may mắn được nghe nhiều bản nhạc hay, đọc nhiều sách thú vị. Không phải tôi, mà độc giả là người quyết định có cho phép tôi tiếp tục theo đuổi nghiệp này hay không.

Theo Hà Linh (E-Văn / VNExpress)

Được xem là một trong những tiền bối khai sáng môn tiếp thị hiện đại, Philip Kotler và những lời khuyên của ông gần như luôn là kim chỉ nam cho giới doanh nghiệp. Việc Philip Kotler đến TPHCM (dự kiến ngày 17-8-2007) là cơ hội cho các nhà quản trị doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam tiếp cận nhiều bài học giá trị từ tư tưởng tiếp thị mới mẻ của ông…

Tác phẩm kinh điển Market- ing Management (ấn hành lần đầu năm 1967) của Kotler (76 tuổi) đến nay tiếp tục tái bản lần thứ 12 và nhiều tác phẩm nghiên cứu khác trong đó có Marketing Insights From A to Z đều được xem là cẩm nang gối đầu giường cho nhiều thế hệ doanh nhân. Chính tác phẩm này đã đưa Philip Kotler trở thành nhà tư tưởng trong lĩnh vực marketing hiện đại.

“Chiều sâu” của tiếp thị…

Tiếp thị – theo Philip Kotler, với lý thuyết nền “4P” (product, price, place và promotion – sản phẩm, giá cả, địa điểm và quảng cáo) – là cầu nối giữa nhu cầu xã hội và hình thức phản hồi của nhà sản xuất. Marketing không thuần túy là hành vi liên quan mua bán. Nó là một hoạt động xã hội, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng lẫn nhà sản xuất. Đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng phải nằm ở đầu bảng trong bất kỳ danh sách ưu tiên nào của giới quản trị doanh nghiệp.

Theo Financial Times, đóng góp Philip Kotler cho marketing hiện đại và quản trị doanh nghiệp thể hiện ở ba yếu tố. Thứ nhất, ông – hơn bất kỳ học giả nghiên cứu nào khác – đã nhấn mạnh tầm quan trọng của tiếp thị, đưa nó từ hoạt động mang tính ngoại vi đến vị trí quan trọng hơn thuộc lĩnh vực quản trị.

Thứ hai, ông theo đuổi xu hướng nghiên cứu từng được khởi xướng từ Peter Drucker (một bậc thầy về lý thuyết quản trị; mất năm 2005), trong đó chuyển sự tập trung khảo sát từ giá và phân phối sang điểm nhấn liên quan kỹ năng đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng dựa trên lợi ích nhận được từ sản phẩm hoặc dịch vụ. Thứ ba, ông mở rộng khả năng marketing từ quan niệm đơn giản là bán hàng sang quá trình phổ quát hơn liên quan truyền thông và trao đổi, cho thấy kỹ thuật marketing có thể được ứng dụng ở nhiều lĩnh vực (chẳng hạn chính trị) chứ không chỉ trong phạm vi kinh tế.

Cốt lõi trong tư duy lý thuyết tiếp thị học của Philip Kotler là các giá trị xã hội. Mỗi sản phẩm được sản xuất và bán đến người tiêu dùng luôn hình thành một chức năng xã hội, và mỗi giao dịch sản phẩm đều mang lại ảnh hưởng xã hội. Nhất thiết phải tạo ra mối liên kết giữa động cơ lợi nhuận và sự thỏa mãn khách hàng; và chỉ khi nào thật sự hiểu tâm lý người tiêu dùng, điều đó mới có thể xảy ra. Tiếp thị, theo Kotler, là động cơ của chiến lược chứ không chỉ là “cô em xinh đẹp” chỉ biết đon đả mời chào mua hàng. Tiếp thị, theo Kotler, phải là một phần của triết học đối với tất cả nhà quản trị.

Trong bài viết What CEOs need to know and do about marketing (Những gì giới giám đốc điều hành cần biết và nên làm về tiếp thị) trên chuyên san Leader to Leader, Philip Kotler đã nêu ra hai xu hướng quan trọng. Thứ nhất, thị trường đang liên tục bị cắt thành từng lát mỏng hơn và càng khó theo đuổi hơn. Nhiều ngành công nghiệp đã định hình cái gọi là “công nghiệp lai” (sản phẩm điện thoại camera là một ví dụ); và nhiều kỹ thuật mới (Internet, phần mềm quản trị, thiết bị hỗ trợ cá nhân…) tiếp tục tạo ra nhiều hình thái kinh doanh mới.

Tổng quát, thị trường đang thay đổi nhanh hơn hoạt động tiếp thị và do đó phương pháp tiếp thị kiểu cũ sẽ có khả năng “bắn trượt” mục tiêu ở thị trường mới. Yếu tố thứ hai là hiện tượng siêu cạnh tranh (hypercompetition), khi có quá nhiều đối thủ đến mức thị trường luôn chứng kiến tình trạng cung nhiều hơn cầu. Kết quả: phá sản, liên doanh và sáp nhập (mà nhiều vụ sáp nhập lại dẫn đến vụ phá sản kế tiếp). Do vậy, nếu CEO được xem là những người có tầm viễn kiến, họ phải cảm nhận thị trường đang dịch chuyển đến đâu và công ty mình dịch chuyển theo như thế nào; tiếp đó, CEO phải tự hỏi rằng cỗ máy tiếp thị công ty mình được trang bị như thế nào để giúp công ty tiến lên phía trước.

Bốn điểm nhấn, theo Kotler, mà các CEO hiện đại nên chú ý là: 1/ Công ty phải thật sự tập trung vào thị trường (market-focused) với chiến lược nhắm thẳng vào mục tiêu người tiêu dùng (customer-centered); 2/ Củng cố tiến trình phác thảo kế hoạch tiếp thị và tính hiệu quả của kế hoạch; 3/ Tính lại ngân sách tiếp thị; 4/ Phát triển bộ máy tiếp thị và nhân sự kinh doanh. Philip Kotler chỉ thêm rằng, trong quyển Corporate Culture and Performance, hai tác giả John P. Kotter và James Heskett từng cho biết, “những công ty nào biết lượng định giá trị nhân viên, khách hàng và cổ đông sẽ luôn thành công hơn so với những công ty chỉ đưa cổ đông lên ưu tiên một. Những công ty đó (thành công) đã tăng trưởng gấp bốn về doanh thu; gấp tám về tạo ra việc làm; gấp 765 về lãi ròng và mang lại lợi cho cổ đông gấp 12 lần”.

Marketing trong bối cảnh mới

Philip Kotler nhận định và phác thảo tương lai marketing như thế nào? Ngoài “4P”, ngày nay, theo Kotler, người ta cần định nghĩa lại vai trò tiếp thị với công thức CCDV (creating, communicating and delivering value to the consumer – sáng tạo, truyền thông, và giao giá trị cho người tiêu dùng – ở đây cần nhấn mạnh đến ý tưởng “giao giá trị” chứ không chỉ trao sản phẩm từ nhà sản xuất đến người mua).

Cuối cùng, tương tự ý kiến Al Ries trong quyển The Fall of Advertising and the Rise of PR (bản tiếng Việt với tựa Quảng cáo thoái vị và PR lên ngôi, NXB Trẻ và Thời báo Kinh tế Sài Gòn ấn hành năm 2005), Philip Kotler (dẫn lại từ marketingprofs.com) cũng cho rằng quảng cáo bắt đầu nhường chỗ cho PR (quan hệ công chúng).

Ông nói: “Quảng