Thuốc Đắng Đã Tật – Tập 4

Tác giả đưa bạn đọc đến với nhân vật siêu việt ấy để tự mình tìm hiểu rồi dần dần yêu quý ông, không phải chỉ vì công trình khoa học có một không hai trong lịch sử đã làm thay đổi nhận thức và đời sống con người, mà còn vì nhân sinh quan và thế giới quan của ông, vì thái độ dũng cảm chống chủ nghĩa quốc gia dân tộc hẹp hòi ngay từ cuộc đệ nhất thế chiến, hướng về một liên hiệp châu Âu hòa hợp, và mãi đến cuối đời vẫn tiếp tục tranh đấu cho thế giới hòa bình. 

Về công trình khoa học, có lẽ không gì hơn là trích lại ít dòng ở trang đầu cuốn sách: “Trước đây người ta đã tin rằng nếu mọi vật biến mất khỏi thế giới thì vẫn còn lại không gian và thời gian, nhưng theo lý thuyết tương đối, không gian và thời gian cũng sẽ biến mất theo cùng mọi vật”. Ý nghĩa câu này lấy trong một bức thư Albert Einstein gửi cho Karl Schwarzschild – nhà vật lý thiên văn Đức. Bức thư viết: “Cái đặc điểm của lý thuyết mới này là không gian và thời gian tự chúng chẳng có tính chất vật lý gì cả. Nói đùa, giả thử mọi vật trên đời biến mất, thì theo Newton ta hãy còn cái không gian rỗng tuếch phẳng lặng mênh mang và mũi tên thời gian vẫn lặng lẽ trôi, nhưng theo tôi thì tuyệt nhiên chẳng còn chi hết, cả không gian lẫn thời gian và vật chất!”. 

Sâu sắc mà dễ hiểu thay, câu tóm tắt thuyết tương đối rộng – một trong bốn công trình thần kỳ mà Einstein tặng cho hậu thế – theo đó, những khái niệm tiên nghiệm có sẵn trong lý trí con người như Không Gian, Thời Gian, Vật Chất, Năng Lượng mà ta tưởng như độc lập với nhau, thực ra chỉ là những khía cạnh của một thực thể duy nhất bất khả phân, gắn quyện với nhau, không có cái này thì cũng chẳng có cái kia. Chính vật chất, trong đó có da thịt tâm tư con người, tạo nên một không gian cong xoắn để vạn vật tự động rơi vào nhau, chứ chẳng có lực hút nào cả. Cái không-thời gian này chẳng còn là một khung sân khấu bàng quan trong đó vật chất vận hành một cách độc lập như mọi người lầm tưởng, kể cả Newton. Nhưng với Einstein, không có diễn viên thì sân khấu cũng chẳng còn. 

Mấy chương 8, 10, bạn đọc làm quen lại với con người Einstein đa dạng đầy cá tính ngay từ nhỏ, không ưa mọi sự gò bó của xã hội, vừa đùa cợt gần gũi, vừa dấn thân sống hết mình, vừa hiền triết cô đơn. Và khi khép cuốn sách lại, ta không khỏi đôi lúc ngậm ngùi suy tư.

Cuốn sách được minh họa bởi gần trăm bức ảnh, mỗi chương là một truyện ngắn có thể đọc riêng biệt, dầu dĩ nhiên có liên kết. Tài liệu tham khảo phong phú, bản trích dẫn đầy đủ chi tiết. Tất cả nói lên cái nghiêm túc và tấm lòng của tác giả khi soạn một công trình công phu như thế để chia sẻ với bạn đọc đủ mọi lứa tuổi.
Phạm Xuân Yêm