Tại Sao Tôi Bị Mọi Người Ghét? (Những Kỹ Năng Xây Dựng Tình Bạn Giúp Trẻ Thành Công Trên Đường Đời)

(Thứ Hai, 06/08/2007)

Kết thúc chuyến phiêu lưu của Harry Potter sau 10 năm:

Giã từ Harry Potter!

TTCT – Như vậy là bà J. K. Rowling đã chính thức xác nhận kết thúc hành trình phiêu lưu của Harry Potter (trong cuộc phỏng vấn trực tuyến ngày 30-7-2007) sau khi ra mắt tập cuối Harry Potter and the Deathly Hallows ngày 21-7-2007.

Kể từ cuộc chinh phục toàn cầu đầy ấn tượng của Harry Potter đầu tiên vào năm 1997, bây giờ có lẽ đến lúc nên nhìn lại một hiện tượng không chỉ thuộc lĩnh vực văn học bởi chắc chắn còn rất lâu nữa mới có một sự lặp lại tương tự.

Hiệp hội Thư viện Hoa Kỳ từng đánh giá Harry Potter là bộ sách “gây nhiều thách thức nhất” trong văn học Mỹ. Vài phụ huynh từng đề nghị cấm bán Harry Potter và một số phụ huynh Thiên Chúa giáo thậm chí còn cho rằng Harry Potter kích thích tà thuật và ma quái.

Ngoài ra, còn có cả một cuộc bút chiến cho rằng liệu Harry Potter có độc đáo đến mức đáng được tâng bốc như vậy không và có đáng được xem là sách kinh điển dành cho thiếu nhi không? Giáo sư Harold Bloom (Đại học Yale) từng từ chối, không đưa Harry Potter vào thư viện vì “chỗ của chúng là thùng rác”!

Tuổi thơ trong thế giới  Harry Potter

Thế nhưng, thành công nhiều mặt của bộ truyện Harry Potter là không thể phủ nhận. Tác giả Rowling đã “bắc cầu cho bọn trẻ vượt từ thế giới kỳ ảo ma thuật của mình đến thế giới tương tự riêng của chúng. Sự tồn tại của Trường Hogwarts – nơi dạy các phù thủy nhỏ tuổi – là bằng chứng cho thấy việc học (nói chung) luôn cần thời gian và lòng kiên nhẫn…” – cây bút Nancy Gibbs viết trên báo Time.

Một lý do nữa giải thích cho sức hút, thoạt như kỳ bí và ma thuật, từ bộ truyện cũng như các tập phim Harry Potter. Harry Potter, chừng mực nào đó, mang tính giáo dục và nhân bản (cái thiện luôn chiến thắng cái ác). Harry bắt đầu cuộc phiêu lưu của mình năm 11 tuổi – tuổi dần có nhận thức, đặc biệt với những trẻ có cuộc sống gia đình bất hạnh.

Với tâm hồn một trẻ mồ côi như Harry, cậu đặc biệt nhạy cảm, nhất là khi sống trong môi trường thù hằn. Và cậu phải tự chọn những quyết định liên hệ đến cuộc đời mình. Sống trong gia đình người dì ruột Dursley, Harry gặp cảnh bạc đãi như hầu hết trẻ mồ côi khác. Tuy nhiên, Harry có một năng lực đặc biệt: phép thuật.

Khi được đưa đến Trường phù thủy Hogwarts, cậu học được cách sử dụng khả năng phép thuật tiềm tàng của mình. Đó là một thứ vũ khí mà tác giả Rowling tạo ra cho Harry để cậu có thể đối chọi với thế giới hiểm ác rình rập. Rowling cung cấp cho Harry một thứ mà không trẻ mồ côi nào – ở độ tuổi 11 với trí tưởng tượng còn chưa thật sự bị ảnh hưởng bởi thực tế cuộc sống – không mơ ước.

Câu chuyện với những tình tiết ảo ảo thực thực đan xen đã tác động trực tiếp vào tâm hồn trẻ thơ. Rowling cũng khai thác hiệu quả thế giới tưởng tượng đầy màu sắc trong tâm hồn trẻ em. Câu chuyện tồn tại cùng cuộc sống thật của trẻ em như một chuyện cổ tích gần gũi. Thế giới thực của trẻ em không có công chúa lẫn hoàng tử mà là thế giới của những đứa trẻ cùng trang lứa, có đời sống sinh hoạt tương tự, chỉ khác là thế giới trẻ em trong Harry Potter được thêm thắt để trở thành thế giới bồng bềnh của trí tưởng tượng.

Đó chính là cái thế giới “thực” tồn tại trong đời sống thực của hàng triệu thiếu nhi lứa tuổi 11 như cậu bé Harry Potter trong truyện. Bọn trẻ say mê vì chúng du hành vào thế giới tồn tại sẵn (trong trí tưởng tượng) mà Rowling chỉ góp phần khai mở và kích thích chứ không phải tạo ra. Năng lực siêu nhiên của Harry đã đưa các độc giả nhỏ tuổi vượt qua biên giới của sự hạn chế và rào cản hữu hình: chúng được bay và chúng cũng có thể tàng hình.

Nói cách khác, Rowling đã trao cho những độc giả nhỏ tuổi chiếc chìa khóa mở vào cánh cổng của cái thế giới mà chúng cần.

“Pottermania”

Điều tuyệt vời nữa là Rowling đã hâm nóng lại văn hóa đọc cho thiếu nhi. Nghiên cứu của chuyên san Scholastic phối hợp cùng chuyên gia giáo dục học Daniel Yankelovich vào năm 2006 cho biết bộ truyện Harry Potter không chỉ ảnh hưởng tích cực đến thói quen đọc sách mà còn giúp thiếu nhi học tốt hơn (Christian Science Monitor 2-5-2007).

Charlie Griffiths, giám đốc Hội Văn học quốc gia Hoa Kỳ, nói: “Bất kỳ ai có thể khuyến khích trẻ đọc đều đáng được quí trọng, và những gì Rowling trao cho chúng ta trong Harry Potter lại thật tuyệt vời”. Chẳng trách tại sao bộ Harry Potter bán đắt như tôm tươi. Gần 9 triệu bản của tập sáu Harry Potter and the half-blood prince phát hành ngày 16-7-2005 đã bán hết vèo trong 24 giờ đầu tiên.

Khi phát hành tập bốn Harry Potter and the goblet of fire (8-7-2000), Hãng phát chuyển nhanh FedEx đã sử dụng 9.000 xe tải để chở sách đến các cửa hàng. Tập cuối (in đợt đầu 12 triệu bản) đã có hơn 1 triệu đơn đặt hàng trước tại hai website Amazon và Barnes & Noble. Tổng cộng, kể từ tập thứ nhất Harry Potter and the philosopher’s stone (được đặt tựa Harry Potter and the Sorcerer’s stone tại thị trường Mỹ) phát hành tại Anh ngày 26-6-1997, bộ bảy tập mà mỗi tập nặng trình trịch đã bán được hơn 325 triệu bản và được dịch sang hơn 64 ngôn ngữ (trong đó có “tử ngữ” Latin và Hi Lạp cổ!).

Harry Potter không chỉ là một hiện tượng văn học mà còn là văn hóa không chỉ trong phạm vi khu vực mà lan rộng toàn cầu. Năm tập đầu được Hãng Warner Bros dựng thành phim đã hốt bộn bạc (thu khoảng 3,5 tỉ USD tính toàn cầu). Đại học California còn mở một khóa học đặc biệt chuyên nghiên cứu về “Thế giới của Harry Potter”! Tờ Entertainment Weekly (2005) từng xếp sự kiện phát hành tập bốn Harry Potter and the goblet of fire vào giữa đêm 8-7-2000 là “một trong những khoảnh khắc giải trí hàng đầu trong 25 năm qua”.

Chắc chắn còn lâu nữa hệ thống bán sách trực tuyến Amazon.com mới tổ chức được cuộc thi xem thành phố nào đặt hàng trước nhiều nhất như cách họ đã làm đối với tập cuối Harry Potter (thị trấn Falls Church, bang Virginia, là nơi chiến thắng, khi cuộc thi khóa sổ vào ngày 15-7-2007). Vô số website hâm mộ cũng đã ra đời, trong đó có Harry Potter Lexicon – một bách khoa từ điển về Harry Potter; hoặc MuggleNet – chuyên cập nhật tất cả thông tin liên quan đến Harry Potter. Đó là chưa kể những website được lập để tiếp tục tiểu thuyết hóa từ cốt truyện Harry Potter.

Tại FanFiction.Net, người ta có thể thấy 300.000 câu chuyện được hư cấu lại, dựa vào Harry Potter bản gốc. Tổng cộng có khoảng 400 sản phẩm liên quan Harry Potter (trong đó có máy nghe nhạc iPod), biến Harry Potter thành thương hiệu trị giá ít nhất 4 tỉ USD riêng ở thị trường Mỹ. Harry Potter còn tạo ra một “dòng nhạc” gọi là “wizard rock” (rock phù thủy), với sự hình thành ít nhất 200 ban nhạc chuyên sáng tác và biểu diễn ca khúc lấy cảm hứng từ Harry Potter! Ngày 31-5-2007, ba hãng phim Warner Bros, Universal và Leavesden Studios cho biết họ sẽ dựng một công viên chủ đề Harry Potter tại Orlando (bang Florida), dự kiến khánh thành vào năm 2009.

Harry Potter, từ một cậu bé 11 tuổi, nay bắt đầu trưởng thành (trong tập bảy Harry Potter and the deathly Hallows) như vậy là đã kết thúc cuộc phiêu lưu qua tuổi thơ. Những gì đọng lại trong cậu chắc chắn là những kỷ niệm khó quên của một giai đoạn khám phá và tự học làm người. Cậu phải cảm ơn J. K. Rowling, người đã nỗ lực vượt qua chuỗi khốn khó để thai nghén ra cậu, một nhân vật đã trở thành bạn của tất cả thiếu nhi thế giới, như cách độc giả thiếu nhi thế giới cảm ơn J. K. Rowling đã mang lại cho mình một người bạn đồng hành tuyệt vời như Harry Potter… 

MẠNH KIM