Sinh Ra Là Thế

Tập Sinh ra là thế gồm hai truyện dài: Trong máy giặt và Sinh ra là thế. Có vẻ như được chia hai, nhưng mạch cảm xúc thì đi về nhịp nhàng. Đọc xong truyện Trong máy giặt, bắt nhịp tới Sinh ra là thế, không bị ngắt bởi hàng rào phân chia "nhà bên này" với "nhà bên kia". Cùng chung một cách kể chuyện, một giọng văn, nên hai truyện gối đầu sát nhau tựa như hai căn hộ xây liền kề cùng một thiết kế, chỉ khác là chủ nhân.

Điên khùng sâu lắng

Từ lời giới thiệu của họa sĩ Trần Ngọc Sinh, cũng là người làm biên tập cuốn này, "Sinh ra là thế là tác phẩm độc đáo hòa trộn sự huyễn hoặc và hài hước điên khùng sâu lắng", đừng nhanh chóng hiểu tác giả có vẻ bề ngoài cũng giống như một chàng nhà văn ưa lảm nhảm những chuyện tào lao bên bàn nhậu say khật khưỡng. Cái sự điên khùng sâu lắng của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần nằm bên trong anh, thông qua các tác phẩm, có thể là văn chương, đôi khi là điện ảnh, hoặc qua vài bức chân dung chụp bạn bè, chụp con, chụp vợ để hiển lộ.

Sự điên lắm khi, chỉ đơn giản là người ấy biết sống thật, nghĩ thật, làm thật. Và cái tình hồn nhiên yêu thương của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần, làm cho người tiếp xúc cũng được ở trong trạng thái bình yên.

Nếu một ngày, trong một quán nước, bạn có vô tình gặp Nguyễn Ngọc Thuần đang nhẩn nha bên ly cà phê, nhìn dáng vẻ đó, bạn không thể đoán được nghề nghiệp của anh. Áo sơ mi cắm gọn gàng trong quần âu tối màu, với dép xăng đan, vẻ lóng ngóng của một anh công chức nhà nước của những năm thập niên 80 thế kỷ trước, ngồi bên cạnh là cô con gái nhỏ xinh xắn tóc tết hai bên mặc váy đồng phục của trường, và nét hiện đại duy nhất đến từ hai cha con, là cô nhỏ ấy ngồi chơi game nhoay nhoáy trên Ipad.

Trò chuyện với nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần rất thú vị, không phải vì anh là người hoạt ngôn, hay kể tốt những câu chuyện hài, hoặc có khả năng làm cho sôi nổi bàn luận từ một vấn đề… mà là khi bên anh, bạn sẽ cảm nhận được trọn vẹn một tâm hồn từ ánh mắt sáng đến kiểu cười hồn hậu, từ cách quan tâm đến câu chuyện người đối diện chăm chú chân thành, đến kiểu bàn tay thô tháp của anh vén mái tóc tơ để lau mồ hôi cho con gái. Câu chuyện giữa tôi và nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần lan man từ công việc của anh, đến cô con gái ngồi bên, sang tác phẩm đang in (cuốn Sinh ra là thế), qua đồng nghiệp văn chương (mà anh ít biết ai với ai hoặc không có gì để kể), rồi tập trung vào phần điện ảnh.

Nguyễn Ngọc Thuần có vẻ đang muốn tìm hiểu thêm những kỹ năng điện ảnh, cụ thể là làm phim ngắn giản dị mà quái quái, lĩnh vực mà anh đang thử sức. Có lẽ sự dung hòa giữa làm phim đã đi vào truyện, nên trong Sinh ra là thế, vừa mang màu sắc văn chương, lại có những hình ảnh có thể quay phim được.

Hồn nhiên cuộc đời

Nguyễn Ngọc Thuần viết về những thứ rất gần gũi với bạn, hiển hiện trong cuộc sống của bạn. Như Trong máy giặt, câu chuyện rất đơn giản, bạn mua một cái máy giặt về và không hiểu sao trong máy có sẵn một con ma. Đó là một bà già ưa sạch sẽ thích ngồi chồm hỗm trên máy giặt và mỗi đêm lại giặt tất cả quần áo trong nhà của bạn, cái sự tốn xà bông, hao điện hay tiếng chạy ì ì ma quái của máy giặt giữa đêm bỗng dưng không thành vấn đề khi một ngày bạn, vợ cùng hai cô con gái bị rạn vỡ tình cảm.

Hai cô con gái cho rằng, bạn và vợ của bạn, trái với các lề thói đạo đức bạn đã dạy chúng, đang âm mưu giết bà cụ "yêu quý" của chúng (qua việc bạn gọi người sửa chữa máy giặt đến để xử lý vấn đề máy giặt, bao gồm cả việc làm sao tống được con ma ra khỏi nhà).

Cái hay trong tập Sinh ra là thế, là ở chỗ nhà văn đã có những thắc mắc và chỉ điểm hồn nhiên trong cách vận hành suy nghĩ của con người. Ừ thì câu chuyện về con ma trong máy giặt, khi người ta chấp nhận trong mỗi nhà sẽ có một con ma, hoặc cụ thể hơn mỗi con người đều ẩn chứa một vài ba con ma (thói hư, tật xấu, những cảm xúc chán chường, lo lắng, mệt mỏi, sợ hãi, hay thú tính còn rơi rớt), thì vấn đề đơn giản hơn rất nhiều, là xử lý và tống chúng đi. Nhưng cái đơn giản ấy, loài người lại dùng một loạt những lý do có vẻ thật điên khùng, để bao biện cho cái việc khỏi phải động vào những con ma ấy, và dĩ nhiên chúng vẫn sống chung cùng chúng ta, thậm chí còn sinh sôi nảy nở. Chính từ đó, nảy sinh ra những lạnh lùng chia rẽ trong mỗi người, và để giải tỏa được những ẩn ức khổ đau, con người thay vì tìm đến với con người, lại trả tiền để một con cá heo dụi mõm vào mặt hay tìm đến một con chó có khả năng làm cho người ta nhẹ nhõm hài lòng.

Giọng văn của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần, luôn mang một vẻ hài hước nhẹ nhàng cùng những ý tưởng, mà nó chảy tràn trong não anh cũng như những con người ưa nói về vấn đề xa lạ thay vì giải quyết một việc rất gần. Và họ cứ nói và nói, nghĩ và nghĩ, nhưng bắt tay vào làm, thì rốt cuộc đành để mặc để hôm sau xử lý tiếp.

Thì trên thực tế, chúng ta vẫn hay tránh né vấn đề thật sự của mình bằng một cách trái khoáy nào đó, mà dĩ nhiên vẫn mặc sức coi là bình thường một cách hồn nhiên.

(Báo thethaovanhoa.vn giới thiệu 9/6/2013)

Việt Quỳnh

Thể thao & Văn hóa

Tên sách: Sinh ra là thế

Tác giả: Nguyễn Ngọc Thuần

NXB Trẻ

Khi lật giở từng trang sách của "Sinh ra là thế", người đọc bắt đầu thấy tò mò về câu chuyện mà Nguyễn Ngọc Thuần khéo léo dẫn dắt. Ở truyện "Trong máy giặt", tác giả đi ngay vào vấn đề chính: gia đình kia mua một cái máy giặt, và trong máy giặt có một con… ma. Khoa học hiện đại chẳng ai tin có chuyện ma quỷ, nhưng mà độc giả của Nguyễn Ngọc Thuần vẫn tò mò nghiến ngấu xem con ma đó hù người ra sao, gây ra những điều gì kinh dị, khủng khiếp. Nhưng thật bất ngờ, con ma đó là một bà già, một "con mụ già tóc trắng", cứ đêm đến là ngồi chồm hỗm trên cái máy giặt và giặt đi giặt lại đống quần áo cho kỳ sạch sẽ thơm tho. Xét về mặt kinh tế, thì con ma này chẳng làm ai đau khổ, giết chóc kiểu các loại ma trong phim Hollywood, quá quắt lắm là nó làm tốn điện, hao nước, hao bột giặt. Thế nhưng tổn hại về tinh thần mà con ma đó gây ra mới thật là ghê gớm, sự hiểu lầm, chia rẽ tình cảm trong gia đình, khi mà hai cô con gái cho rằng bố mẹ chúng đang tìm mọi cách để giết hoặc tống khứ bà già yêu quý của chúng ra khỏi nhà. Sau rất nhiều kế sách đưa ra để tống khứ con ma đi, thì cuối cùng gia đình đó chọn giải pháp trả lại cái máy giặt cho siêu thị điện máy nơi bán ra sản phẩm lỗi ấy. Và những tổn thất về tinh thần trong gia đình cũng được chữa lành bằng những liệu pháp khó tin: Để cho cá heo thơm má, và thực hiện tour du lịch thổ dân. Cuối cùng họ cũng tìm lại được hạnh phúc và sự bình yên.

Còn Sinh ra là thế lại kể về câu chuyện một anh chồng trong buổi đi nhậu đã gặp bao chuyện kì quái: một cái quán bia không bình thường, cô ca sĩ của quán nhất quyết đòi ngủ với anh ta nhưng bị khước từ; khi anh ta trở về nhà thì bị vợ từ chối gần gũi; sau khi trở lại quán bia vì khó ngủ, sáng hôm sau anh ta trở về thì phát hiện vợ mất tích. Câu chuyện càng trở nên phức tạp khi người ta tìm ra một xác chết bị chó cắn nát biến dạng trong khu nhà hoang trước cửa nhà anh. Mặc cho công an và nhiều người nghi ngờ xác chết đó chính là vợ anh, anh vẫn sống cuộc sống như nó vốn phải diễn ra như vậy. Anh tới quán bia nhiều hơn, dọn khu nhà hoang trước nhà mình và trồng hoa. Anh nghe những đĩa kinh của vợ – điều mà trước đây anh chẳng bao giờ để ý, và như cảm nhận được mùi hương, sự hiện hữu của vợ lẩn khuất đâu đó. Ngày tháng qua đi, một hôm có một đoàn người đi qua, dừng chân nghỉ trong vườn hoa anh trồng, họ nói đang trong hành trình lên đồi. Anh theo họ đi, rồi gặp vợ mình đang đọc kinh và sống trong không khí thanh tịnh trên đồi. Hai vợ chồng cùng trở về, và cuộc sống lại tiếp diễn như "sinh ra là thế" vậy.

Trong cả hai câu chuyện, những con ma, sự biến mất đột ngột của người vợ, tour du lịch "thổ dân" mà phần thưởng là một con voi… đều là những chi tiết bất hợp lý so với cuộc sống thực. Nhưng cái hợp lý, cái bất ngờ mà Nguyễn Ngọc Thuần mang tới lại chính là cuộc sống thực tại của con người trong xã hội ngày nay. Luôn có một cái gì đó mơ hồ, bấp bênh, và lạc trong một mớ bòng bong các sự việc. Nhưng rồi, những cái kết bất ngờ, nhẹ nhàng lại chính là sự giải thoát, là cách mà con người sống, vượt qua cuộc sống hiện tại vốn chật chội, ngột ngạt này.

Độc giả sẽ không khỏi phì cười với từng trang sách của "Sinh ra là thế", bởi Nguyễn Ngọc Thuần đưa vào vô số những chi tiết nhỏ, vụn vặt, vừa hài hước, vừa như châm biếm. Ví dụ như chi tiết làm thế nào để cho cá heo hôn má thì sẽ xóa tan muộn phiền, làm thế nào khi trở thành thổ dân (ở lều cỏ, giết thú đã được tẩm thuốc mê thả vào lều…) lại khiến người ta hạnh phúc. Đấy là còn chưa kể đến những chi tiết có vẻ điên khùng như nuôi một con voi trong căn phòng 4m2, hoặc khi người sống cùng chuyển đi thì cảm thấy căn nhà 4m2 quá rộng, đành phải tìm một căn phòng 3,5m2 để ở. Hoặc một ông già làm bạn tri kỉ với một con bê (và trớ trêu thay, chẳng con người nào có thể thay thế, "đền" vào vị trí người bạn bê được). Rồi hàng loạt các tình tiết mỉa mai như việc tham khảo qua "hội những người này", "hội những người kia" trên facebook để mua máy giặt, nhưng rồi cuối cùng lại rước về một cái máy ô nhiễm, có ma. Rồi hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng năm lần bảy lượt tiếp đón những "người tiêu dùng thông thái" bằng những lời hứa suông… Ấy thế mà đằng sau những chi tiết tưởng chừng hài hước ấy, người đọc lại cảm nhận được những thông điệp sâu sắc. Phải chăng, chính những điều vụn vặt, nhỏ bé tưởng chừng cười xòa cho vui ấy lại chính là nguyên nhân chia rẽ tình cảm, là khởi nguồn của những khổ đau, ẩn ức, luẩn quẩn của cuộc sống.

Một vài từ tục sử dụng trong truyện như "Con đĩ chó", Đ.mẹ"… có thể khiến những độc giả khó tính phản ứng. Tuy nhiên, những từ tục ấy hoàn toàn phù hợp với không gian một quán nhậu. Mà cũng thật tài, những từ tục ấy không đủ sức làm "thô hóa" câu chuyện của Nguyễn Ngọc Thuần. Sự bất hợp lý mà hợp lý, điên rồ mà rất thực tại, hài hước mà sâu lắng là những gì "Sinh ra là thế" mang lại, để rồi cảm giác cuối cùng là một sự nhẹ nhõm, thư thái trong cuộc sống vốn bộn bề ngột ngạt này.

(Báo vnexpress.net giới thiệu ngày 27/6/2013)

Hiền Đỗ