Những vấn đề cơ bản của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004

Cùng với việc hoàn thiện các đạo luật về nội dung điều chỉnh các quan hệ xã hội cơ bản, thiết yếu trong đời sống kinh tế – xã hội thuộc các lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh tế, lao động, trong những năm qua Đảng và Nhà nước ta cũng đã ban hành nhiều văn bản quy định về thủ tục tố tụng để giải quyết những tranh chấp phát sinh trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của các chủ thể như: Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự (năm 1989); Pháp lệnh công nhận và thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của Toà án nước ngoài (năm 1993); Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế (năm 1994); Pháp lệnh công nhận và thi hành tại Việt Nam quyết định của trọng tài nước ngoài (năm 1995) và Pháp lệnh thủ tục giải quyết các tranh chấp lao động (năm 1996).

Các pháp lệnh này đã góp phần quan trọng trong việc giải quyết các tranh chấp phát sinh, góp phần làm ổn định các quan hệ xã hội, góp phần bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của tập thể, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, nhất là trước sự phát triển toàn diện của đất nước trong tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, các pháp lệnh này đã bộc lộ nhiều hạn chế.

Ngày 15 tháng 06 năm 2004, Bộ Luật tố tụng dân sự đã được Quốc hội khoá XI thông qua tại kỳ họp thứ 5, pháp điển hoá các quy định của pháp luật hiện hành; bổ sung những thiếu sót về nguyên tắc và cơ chế giải quyết trong tố tụng dân sự, kinh tế, lao động; khắc phục sự tản mạn, trùng lắp, thiếu đồng bộ trong các quy định của pháp luật; đồng thời thể chế hoá quan điểm, chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp được ghi nhận trong các văn kiện của Đảng.

Việc Quốc hội ban hành Bộ luật tố tụng dân sự đánh dấu một mốc quan trọng trong tiến trình hoàn chỉnh hệ thống pháp luật, làm đồng bộ, đầy đủ các bộ luật cốt yếu, nền tảng của hệ thống pháp luật. Khởi đầu là Bộ luật hình sự được ban hành năm 1985, trong 20 năm qua lần lượt Bộ luật tố tụng hình sự, Bộ luật dân sự và năm 2004 Bộ luật tố tụng dân sự ra đời là quá trình phấn đấu, trưởng thành về năng lực lập pháp của bộ máy nhà nước ta để có được bốn bộ luật cốt yếu, tạo cơ sở pháp lý ổn định để thực hiện nguyên tắc hiến định: