Những người dịch văn học Việt Nam

Trong lịch sử nhân loại, việc dịch sách và vai trò của người dịch đã được đánh giá xứng đáng. Ở Việt Nam, công việc dịch thuật và những người làm công việc này cũng đã ít nhiều được trân trọng từ trước đến nay.

Lịch sử dịch thuật đến nay còn ghi nhớ công lao của Hàn Thuyên (thế kỷ XIII), người đầu tiên dùng chữ Nôm để sáng tác và là người đầu tiên dùng chữ Nôm chép gia phả họ Nguyễn và quốc sử. Đặc biệt ghi nhớ công lao của Hồ Quý Ly (1336-1407) người dùng chữ Nôm để dịch Kinh Thi và Thiên vô dật trong Kinh thư Trung Quốc cho người Việt đọc, cùng với việc phổ biến chữ Nôm như quốc tự. Rồi các nhà nho văn nhân ở các thế kỷ sau dịch sách từ chữ Hán sang chữ Nôm như Đoàn Thị Điểm, Phan Huy Ích, Phan Huy Vịnh…

Chúng ta cũng biết ơn và đánh giá cao người Việt đầu tiên dùng chữ quốc ngữ chuyển ra quốc văn nhiều tác phẩm bằng chữ Nôm và dịch các tác phẩm văn học, triết học Trung Quốc cổ điển – đó là học giả Trương Vĩnh Ký (1837-1898) như Lục Vân Tiên, Truyện Kiều, Quốc sử diễn ca và những học giả, dịch giả khác ở các giai đoạn lịch sử của đất nước sau này.

Nền dịch thuật Việt Nam thực sự bắt đầu phát triển từ sau năm 1945. Ngay sau Cách mạng tháng 8, hàng loạt bản dịch các tác phẩm tiên tiến của văn học thế giới được in thành sách. Bắt đầu các bản dịch trên báo chí những bài dịch lý thuyết văn chương, những tài liệu về chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô, Trung Quốc, khối Đông Âu… rồi những bản dịch nổi tiếng nước ngoài với các tên tuổi hàng đầu lúc ấy như: Ngô Tất Tố, Vũ Ngọc Phan, Hoài Thanh, Nguyễn Huy Tưởng, Phan Khôi, Tố Hữu, Nguyễn Đình Thi, Hoàng Trung Thông, Nguyễn Xuân Sanh…

Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước kết thúc, đất nước hòa bình thống nhất. Trong Nam ngoài Bắc, các nhà xuất bản đua nhau ra sách dịch. Đội ngũ những người dịch ngày thêm đông đảo. Những người dịch văn học, các tác phẩm từ tiếng Nga, các nước Đông Âu, Văn học CuBa, Mỹ Latinh… Và nhiều bài báo viết, cả báo hình cũng đã giới thiệu những dịch giả tài ba như Trương Chính, Phan Ngọc, Dương Tường, Nguyễn Trung Đức, Lê Khánh Trường… bước đầu xác nhận vai trò, hình ảnh của dịch giả trước công chúng – mà lâu nay chí làm đối với các nhà văn, thơ.
Chắc chắn mỗi bạn đọc Việt Nam cũng đã đọc các tác phẩm dịch ở nhiều thể loại, nhiều lĩnh vực, hãy đọc trong cuốn sách này tóm tắt về thân thế và các tác phẩm dịch trong sự nghiệp của họ.