Nhà văn – Tư tưởng và phong cách

Tập tiểu luận, phê bình văn học này đã được xuất bản lần đầu tiên năm 1979, đến năm 1983 lại được tái bản và năm 1985, sách được Hội Nhà văn Việt Nam tặng giải thưởng về lý luận, phê bình (1981-1984).

Cuốn sách tập hợp những bài viết về tư tưởng, văn phong, tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Chế Lan Viên, Nguyễn Thi, Nguyễn Khải, Vũ Trọng Phụng, Nguyên Hồng, Nam Cao, Nguyễn Tuân…

Bên cạnh nội dung chính đã có trong những lần in trước, lần này tác giả có đưa thêm vào một số bài mới đăng ở nhiều báo khác nhau nhưng chưa được in trong tập sách nào.

Chúng ta hãy cùng đọc một đoạn Nguyễn Đăng Mạnh viết về Nguyễn Tuân:

"… Nói chung, vốn từ ngữ của Nguyễn Tuân thường bộc lộ đầy đủ "trữ lượng" của nó trong hai trường hợp: một là khi ông tập trung đi sâu vào một điểm để mô tả, nhu cầu tránh trùng lặp buộc ông phải tung ra tất cả những từ đồng nghĩa có trong vốn liếng của mình (từ sẵn nhiều khi không đủ, ông phải sáng tạo ra những cách diễn đạt đồng nghĩa khác nhau – chẳng hạn nói về những chiếc cà vạt bị bỏ quên trong tủ, ông dùng các cách diễn đạt: đám cà vạt tơ, những dải lụa màu, những thân tơ óng ả, những kiếp tơ tằm nhuộm thắm, loài tơ quấn cổ, những cung nhân bị bỏ rơi, những nàng phi thất sủng – Cái cà cạt đen – Nguyễn); hai là khi có hiện tượng mới lạ, độc đáo và thú vị đập mạnh vào giác quan nghệ sĩ của ông, cảm hứng được khơi dậy mãnh liệt – nhiều khi bốc lên say sưa, chếch choáng, ông bèn quyết ném ra bằng hết vốn từ ngữ của mình để chạy đua với tạo vật muôn màu muôn vẻ. Những cuộc chạy đua căng thẳng mà rất hào hứng như thế thường tạo ra những trang tài hoa nhất của Nguyễn Tuân…