Nguyễn Du – Trên Đường Gió Bụi

Với thi hào Nguyễn Du, chúng ta biết ông cất tiếng khóc chào đời tại kinh đô Thăng long (Hà Nội) tự Tố Như, hiệu Thanh Hiên, biệt hiệu Hồng Lam liệp hộ. Thân phụ Nguyễn Du là Hoàng giáp Nguyễn Nghiễm – một nhà thơ, nhà sử học lừng danh, từng giữ chức Tể tướng rồi làm Thượng thư bộ Hộ ngất ngưởng trên danh vọng.

Thời niên thiếu, Nguyễn Du sống tại kinh thành Thăng Long trong gia đình đại quý tộc. Sau này, cháu ruột Nguyễn Du là nhà thơ Nguyễn Hành có cho biết lúc ấy: "Trước cửa, những người xe ngựa võng lọng chầu chực hàng ngày; trong nhà, hạng nô bộc cũng được ăn thịt, mặc áo gấm". Thế nhưng, Nguyễn Du sống trong nhung lụa không dài. Năm ông lên 10 thì cha mất, năm 12 tuổi thì mẹ cũng về suối vàng, phải về sống với ông anh cả cùng cha khác mẹ là Nguyễn Khản. Lúc này, ông Khản đang giữ chức Tả thị lang bộ Hình kiêm Hiệp trấn xứ Sơn Tây, nhưng chỉ vài năm sau thì cơ nghiệp này cũng "bèo dạt mây trôi":

Trong tác phẩm Nguyễn Du trên đường gió bụi, nhà văn Hoàng Khôi khai thác Nguyễn Du trong vòng mười năm gió bụi ấy.

Lúc ấy, Nguyễn Du về Thái Bình và đã sống ra sao? Điều này có ảnh hưởng gì đến sáng tác hay không? Văn học sử cũng từng đặt nghi vấn về mối tình Nguyễn Du với nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Theo tác giả, trong khoảng thời gian đó: "Càng cô đơn, ông chỉ một cách là làm thơ. Những ngày này ông nhớ tới Xuân Hương rất nhiều. Một đêm, Nguyễn Du mơ thấy Xuân Hương tìm gặp mình ở một bến sông. Xuân Hương kể lể với Nguyễn Du về những nỗi nhớ mong, nhất là trong những ngày đau ốm. Nàng vẫn đẹp nhưng trên đường tới đây trải nhiều vất vả nên sắc phục có phần không gọn gàng. Nguyễn Du thấy rất thương Xuân Hương nhưng chưa kịp nói điều gì thì một cơn gió lạnh thổi đến, sực tỉnh! Phần còn lại của đêm ấy, Nguyễn Du viết liên tiếp hai bài thơ". Những bài thơ này, nhà văn Hoàng Khôi có dẫn chứng:

Dòng nước ngày đêm chảy

Người đi biệt vân mòng

Bao năm không gặp mặt

Lấy gì khuây nhớ mong?

Không những thế, sau khi Gia Long lên ngôi, việc Nguyễn Du ra làm quan nhà Nguyễn có phải tự nguyện hay sự ép buộc nào đó? Tập sách này cũng góp phần "giải mã" Nguyễn Du đã sáng tác Truyện Kiều ở thời điểm nào? Tại sao nhiều bài thơ chữ Hán của Nguyễn Du viết về cảnh vật, con người Trung Hoa lại không trùng với con đường mà ông đi sứ?

Nhà văn Hoàng Khôi cho biết, ông viết Nguyễn Du trên đường gió bụi là nhằm bày tỏ tình yêu đối với thi hào nổi tiếng của dân tộc.

(Báo phunuonline.com.vn giới thiệu ngày 24/9/2013)

K.L

Người dân biết đến Nguyễn Du đa phần bởi tiếng thơm lưu truyền qua các thế hệ, chứ mấy ai hiểu được sâu tỏ về con người và cuộc đời ông trong những tháng ngày bôn ba cũng như những tình cảm rất đỗi đời. Cuốn sách mới "Nguyễn Du – Trên đường gió bụi" sẽ hé mở cho người đọc những điều chưa biết về ông. Đặc biệt, cuốn sách được viết để bày tỏ tình yêu của tác giả Vũ Ngọc Khôi với quê hương và với vị đại văn hào nổi tiếng của dân tộc nhân dịp kỷ niệm 250 năm Ngày sinh của đại thi hào Nguyễn Du.

Cuốn sách cũng kể cho người đọc biết về việc Nguyễn Du theo Vua Gia Long, thời điểm và hoàn cảnh Nguyễn Du sáng tác ra "Truyện Kiều", những bài thơ tả cảnh vật, con người Trung Hoa nhưng lại không trùng với những chuyện trên con đường ông đi sứ…

(Báo danviet.vn giới thiệu ngày 22/9/2013)

L.T

Cuốn sách của tác giả Hoàng Khôi vừa xuất bản giữa tháng 9. Cuộc đời Nguyễn Du đầy thăng trầm theo những biến động thời thế, chính trị. Nguyễn Du trên đường gió bụi miêu tả 10 năm gió bụi trong cuộc đời tác giả Truyện Kiều, từ 1786 đến 1796.

Nguyễn Du sinh ra trong gia đình đại quý tộc, nhưng 10 tuổi thì mất cha, 13 tuổi mất mẹ, rơi vào cảnh mồ côi phải ở cùng anh cả, có lúc làm con nuôi của một vị quan, cũng có khi đi giang hồ ba năm ở Trung Quốc.

Năm 1790, Nguyễn Du ở tại gác tía gần Hồ Tây của anh Nguyễn Khản (lúc đó đang làm quan Tham tụng). Làng Nghi Tàm hồi ấy có gia đình thầy đồ Diễn trú ngụ. Gia đình thầy đồ có cô con gái duy nhất tên Xuân Hương. Xuân Hương đang ở tuổi 16 – 17, là cô gái xinh xắn, nghịch ngợm và có phần hiếu thắng do được ông bà thầy đồ Diễn chiều chuộng. Cô học chữ Hán, chữ Nôm rất nhanh, lại biết làm thơ, ứng đối thông minh, sắc sảo. Vì thế rất nhiều người trong đám học trò cảm mến Xuân Hương, nhưng nàng vẫn chưa thấy phục và yêu ai.

Theo Hoàng Khôi, Xuân Hương gặp Nguyễn Du trong một lần bơi thuyền đi hái sen. Họ kết bạn và nhanh chóng cảm mến nhau. Hoàng Khôi viết trong sách: "Xuân Hương gặp Nguyễn Du, thấy chàng vừa sâu sắc vừa thông minh hóm hỉnh nên ngày càng cảm mến. Còn Nguyễn Du trong nỗi cô đơn dằng dặc mấy năm trời, nay gặp được một cô gái trẻ sắc sảo, tài hoa lại mạnh mẽ nên tự nhiên thấy mình như có sự bù đắp. Dù chưa ai nói gì với ai, cả hai đều ngầm cảm nhận một tình cảm lạ đang nhen nhóm trong mình". Hoàng Khôi còn kể chi tiết mối tình giữa Hồ Xuân Hương và Nguyễn Du, những khi họ quan tâm, chăm sóc nhau, cùng nhau đi chơi, thăm thú bạn bè hay luận thi ca.

Đặc biệt, cả hai hồn thơ lớn đều mượn thơ để nói hộ lòng. Với tính cách chủ động, Hồ Xuân Hương làm thơ tặng Nguyễn Du, bài thơ Hỏi trăng mà bà viết cũng là lời của một cô gái ướm hỏi ý người yêu: "Trải mấy thu nay vẫn hãy còn / Cớ sao khi khuyết lại khi tròn / Hỏi con bạch thỏ đà bao tuổi / Lại chị Hằng Nga đã mấy con? / Đêm tối cớ chi soi gác tía? / Ngày xanh còn thẹn với vừng son / Năm canh lơ lửng chờ ai đó? / Hay có tình riêng với nước non?". Với tâm hồn thi ca, đại thi hào cũng bày tỏ nỗi lòng sâu kín của mình qua bài thơ Thạch Đình tặng biệt. Bài thơ sau này được đưa vào tập "Lưu Hương Ký" của Hồ Xuân Hương: "Đường nghĩa bấy lâu trót vẽ vời / Nước non sầu nặng muốn đi về / Cung hoàng diệu vợi đường khôn lọt / Đường nguyệt mơ màng giấc hãy mê / Đã chắc hương đâu cho lửa bén / Lệ mà hoa lại quyến xuân đi / Xanh vàng chẳng phụ lòng nhân ái / Tròn trặn gương tình cũng khó khi".

Mối tình kéo dài trong ba năm, cho tới khi Nguyễn Du phải về lại Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh đề xây từ đường cho dòng họ. Sau đó, mỗi người đi một con đường. Hồ Xuân Hương lấy chồng muộn, cả hai lần lấy chồng đều làm lẽ.

Bên cạnh mối tình giữa Nguyễn Du với "bà Chúa thơ Nôm", cuốn sách Nguyễn Du trên đường gió bụi còn cung cấp nhiều tư liệu quý về cuộc đời đại thi hào, như chuyện Nguyễn Du theo Gia Long, hay thời điểm và hoàn cảnh ông sáng tác Truyện Kiều, giải thích tại sao những bài thơ tả cảnh vật, con người Trung Hoa nhưng lại không trùng với con đường mà ông đi sứ…

Trước Hoàng Khôi, đã có nhiều giai thoại, sách viết về cuộc đời Nguyễn Du, nổi bật trong số đó là Ba trăm năm lẻ (tác giả Vũ Ngọc Khánh, xuất bản năm 1988) và cuốn Nguyễn Du (tác giả Thế Quang, xuất bản năm 2010). Tuy nhiên cả hai cuốn trên đều nói sơ lược, thậm chí còn không nhắc tới khoảng thời gian 10 năm lưu lạc, vốn được coi là điểm mờ trong niên biểu về Nguyễn Du.

Tác giả Hoàng Khôi tên thật là Vũ Ngọc Khôi, hiện nghiên cứu, giảng dạy văn học tại Hà Nội và là thành viên Hội Kiều học. Ông đã xuất bản 12 cuốn sách là những sáng tác văn học, sách nghiên cứu, bút ký. Để viết cuốn Nguyễn Du trên đường gió bụi, Hoàng Khôi đã tiếp xúc với nhiều công trình nghiên cứu có tính phát hiện mới về Nguyễn Du. Ông cũng gặp gỡ nhiều nhà khoa học, những chuyên gia ở Hội Kiều học để tìm hiểu cho cuốn sách này. Hoàng Khôi cho biết ông "dựng một chân dung Nguyễn Du theo cách mình hiểu" bằng tình yêu dành cho đại thi hào cùng với mong muốn được góp một chút gì đó cho quê hương Nghi Xuân của ông.

(Báo vnexpress.net giới thiệu ngày 2/10/2013)

Hiền Đỗ