Mẫu Thượng Ngàn (Giải Thưởng Tiểu Thuyết Hội Nhà Văn Hà Nội 2006)

Đi cùng 101 Triết Gia
(Ngày 03/08/2007)

Điều thiếu sót cơ bản và dễ nhận thấy nhất của các sinh viên Việt Nam, nhất là sinh viên các ngành khoa học xã hội là cách nhận thức về “lịch sử vấn đề”. Cái gì cũng nghe thi thoáng, cái gì cũng tưởng là biết, nhưng để nói cụ thể hay nhận chân vấn đề, đặt “cái biết đó” vào đâu trong tiến trình lịch sử thì gần như mù tịt hoặc rất quờ quạng.

Có những bộ môn mà đáng lý tất cả sinh viên khoa học xã hội đều phải nắm tương đối rõ là lược sử tư tưởng triết học, lược sử văn chương, lược sử âm nhạc, lược sử hội họa, lược sử khoa học, lược sử các danh nhân…; nhưng buồn thay, các môn này lại không được học, hoặc học một cách sơ sài, ngắt quãng, chẳng theo hệ thống. Chính vì thế, những cuốn sách công cụ, những từ điển có tính lịch sử là hết sức cần trong bối cảnh hiện nay.

Người viết bài này đã quá hân hoan, và không kém phần hổ thẹn khi đọc cuốn 101 triết gia do nhà văn Mai Sơn biên soạn. Hổ thẹn vì mới kể ra có 11 triết gia thì mình đã rối tung rối mù; đằng này lại là 101 triết gia Tây phương, biết sắp xếp như thế nào đây. Phải nói ngay rằng, trên 70% tên tuổi trong cuốn sách này, nếu bất ngờ được hỏi thì tôi cũng không biết là ai, đơn giản là mình chưa đủ thông tin để biết, dù họ là những người sừng sững như núi Thái Sơn.

Vậy trên thế giới có bao nhiêu triết gia? Một câu hỏi thật khó trả lời, ngay với những nhà nghiên cứu triết học. Bằng đam mê, vốn hiểu biết và sự nhẫn nại, tác giả Mai Sơn đã dựa vào những cuốn sách tham khảo uy tín để chọn ra 101 triết gia quan trọng, xếp theo thứ tự thời gian, từ Thales (625? – 546? TCN)  với chủ trương “nguyên chất của vạn vật là nước” đến nữ triết gia – nhà nữ quyền thời danh Martha Craven Nussbaum, sinh năm 1947 tại Pennsylvania, Mỹ. Sách dày 840 trang, kèm hình chân dung các triết gia. Người đọc có thể tìm thấy các tên tuổi lừng lẫy và quen thuộc như Socrates, Plato, Aristote, Descartes, Spinoza, Kant, Schopenhauer, Kierkegaard, Nietzsche, Bergson, Russell, Wittgenstein, Heidegger, Sartre…

Cuốn sách không có tham vọng đưa ra nhận định hay phân tích đẳng cấp của các triết gia, mà chỉ thông tin ngắn gọn và súc tích về tiểu sử, hình ảnh, tư tưởng cơ bản, cũng như các tác phẩm chính, nếu có. Độ dài ngắn khi viết về mỗi triết gia phụ thuộc vào tầm cỡ của triết gia đó. Qua “câu chuyện nhỏ” về các triết gia, cứ tưởng rời rạc, nhưng xâu chuỗi lại, thì cuốn sách đã kể được “một câu chuyện lớn” về tiến trình của triết học Tây phương. Cuốn sách cũng giúp những người đọc triết không chuyên có dịp tự nhận thức và tư biện lại với hiểu biết căn bản của mình về triết học.

Trong Lời giới thiệu của nhà nghiên cứu triết học Bùi Văn Nam Sơn có đoạn viết: “…thật ảo tưởng khi chờ đợi hay đòi hỏi quá nhiều ở các bộ sách công cụ, nhưng cũng thật ngây thơ khi không thấy hết sự cần thiết của chúng. Một hành trang – kể cả hành trang tinh thần – không thể có được từ hư vô. Sách công cụ là người trợ thủ đắc lực giúp ta chuẩn bị hành trang ấy trước và ngay trong khi ta… tự mình dấn bước lên đường”… “Trong điều kiện còn quá ít loại sách công cụ trong lãnh vực triết học ở nước ta hiện nay, 101 triết gia của Mai Sơn – dịch giả của một số sách triết học – là một đóng góp kịp thời và bổ ích. Thật hoan hỉ khi được giới thiệu quyển sách quý này đến đông đảo bạn đọc yêu triết học”.

Hiền Hòa