Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam (Các quan hệ tài sản giữa vợ chồng)

Quan hệ hôn nhân có ảnh hưởng sâu rộng đối với tình trạng tài sản của vợ và chồng với tư cách là hai con người, hai cá nhân trong quan hệ pháp luật.

Quan hệ tài sản giữa vợ và chồng là loại quan hệ đặc biệt ràng buộc hai người, vốn đã gắn bó với nhau do hiệu lực của hôn nhân, nghĩa là có đăng ký kết hôn, liên quan đến tài sản, nói chung là đến các lợi ích vật chất có giá trị tiền tệ. Quan hệ tài sản của vợ chồng không tồn tại giữa hai người sống chung với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn.

Quan hệ giữa vợ chồng bị thủ tiêu, trong trường hợp hai người chung sống với nhau có đăng ký kết hôn, nhưng sau đó hôn nhân bị huỷ theo một bản án hoặc quyết định của Toà án. Quan hệ tài sản giữa vợ chồng chấm dứt, trong trường hợp hai người chung sống với nhau có đăng ký kết hôn, nhưng sau đó hôn nhân chấm dứt do ly hôn hoặc do có một người chết.

Luật Việt Nam bắt đầu quan tâm đến các quan hệ tài sản giữa vợ chồng từ khi các luật gia Pháp đến Việt Nam cùng với chế độ thuộc địa, với các tư tưởng của văn hoá pháp lý LaTinh, đặc biệt là văn hoá pháp lý của Pháp, cũng như từ khi quyền tư hữu mang tính chất cá nhân chứ không phải tính chất gia đình như trước.

Tuy nhiên, Luật Việt Nam hiện hành về quan hệ tài sản giữa vợ chồng không xây dựng nhiều chế độ tài sản như luật của Pháp, cũng không xây dựng chế độ tài sản pháp định thành một hệ thống các quy tắc chặt chẽ, có tính mệnh lệnh và ổn định. Các quan hệ tài sản giữa vợ chồng trong luật hiện hành khá mềm dẻo và hầu hết đều không có tính bắt buộc, mà chỉ được áp dụng như những quy tắc bổ khuyết, vợ chồng có thể thoả thuận ngược lại.

Do hiệu lực của hôn nhân, các tài sản của gia đình thuộc về một trong ba khối tài sản – khối tài sản chung hoặc một trong hai khối tài sản riêng. Luật có một hệ thống các quy tắc chi phối việc xác định thành phần cấu tạo của các khối tài sản của gia đình. Tuỳ theo tính chất chung hay riêng của một tài sản, mà việc quản lý tài sản trong thời kỳ hôn nhân theo một chế độ nhất định. Cuối cùng, các quan hệ tài sản giữa vợ chồng, cũng như bản thân tư cách vợ và tư cách chồng về phương diện pháp lý, không thể tồn tại vĩnh viễn. Việc chấm dứt các quan hệ tài sản giữa vợ chồng tất yếu dẫn đến việc thanh lý các quan hệ đó.