Kẻ Vô Luân

Kẻ Vô Luân:
“Cuốn sách này đáng giá bao nhiêu, tôi xin trao cho con người với giá đó. Ấy là một trái cây chứa chất những tro than chát ngấm. Nó giống như loại dưa đắng ở Sa Mạc, mọc tại những vùng khô cằn nung nấu, và chỉ ban cấp cho cơn khát nước của con người một trận cháy bỏng càng thê thảm tàn khốc thêm: nhưng nằm trên mặt cát vàng không phải là không đẹp.

Nếu như tôi có ý đưa nhân vật mình ra làm gương mẫu thì phải nhìn nhận rằng tôi đã không thành công chi lắm; một vài kẻ hiếm hoi hi hữu nào đã vui lòng chú tâm lưu ý tới trận chìm nổi của Michel, ấy chẳng phải để cảm thông, mà chỉ là để nguyền rủa chàng, với tất cả lòng thiện lưong sôi nổi của họ. Tôi đã không hoài công trang điểm Marceline bằng xiết bao đức hạnh; người ta không tha thứ được cho Michel đã vị kỉ không yêu chuộng nàng hơn thân mình.

Nếu rằng tôi có ý muốn đưa cuốn sách ra đời nhằm cứu cánh lên án Michel, thì ắt là tôi cũng chẳng thành công gì ráo, chẳng đạt mục đích hơn được chút nào. Bởi vì không một ai người, ai kẻ, ai con, vui lòng cảm tạ tôi vì mối phẫn nộ của họ đối với những nhân vật. Phẫn nộ đối với Michel, và từ Michel cơn phẫn nộ tràn lan tới tác giả. Mép bờ rất mong manh. Một chút xíu thôi, và người ta đã lẫn lộn tôi và nhân vật.

Nhưng thật ra tôi không có ý muốn đưa cuốn sách ra đời như một cuộc lên án, mà cũng chẳng phải là trận biện hộ biện minh, và tôi đã tự giữ mình không thốt lời phán đoán. Công chúng độc giả ngày nay không cho phép tác giả được quyền làm khán giả suông. Tá giả sau khi miêu hoạ cơn kia, cuộc nọ xong, lầm lì không đưa lời nhận định, không bày tỏ lập trường, hoặc đứng phía này hoặc thiên về phía nọ, – đó là điều công chúng không thể tha thứ cho… Hà huống…?Hơn nữa, ngay cả trong giờ diễn tiến tồn lưu của tấn tuồng phù động, người ta còn muốn rắng tác giả phải liên tiếp bày tỏ lập trường, phải phán định rõ ràng rành mạch là mình đứng về phía của A hoặc B, của Bê hoặc Bối, mình ở bên cánh Philinte hay là bên phe Aceste, mình tán đồng Hamlet hay biểu đồng tình với Ophélie, mình theo chân Faust hay là bén gót theo Marguerite, mình lân mô Adam hay là sùng một Jéhovah? mình tơ tưởng Nausicaa hay là mình nhớ nhung Pénélope? mình muốn cùng Ulysse vượt trùng dương về trở lại cố hương Ithaque, hay là mình còn lưu luyến mãi cái hương mùi hương dịa dị trong lãnh cốc Thần nữ Calypso? Mình muốn xô bồ đánh trận vây hãm thành Troie, hay là mình muốn bôn ba lùa bò về lên đầu non đồi sim trái chín? Quả thật, tôi không chủ trường rằng trạng huống trung lập là dấu hiệu vững chắc của một đầu não hoằng viễn huệ năng; nhưng tôi tưởng rằng nhiều bộ óc hoằng đại thông tuệ đã từng chán ghét vô ngần cái lối kết luận dứt khoát – và: đặt định chính xác một vấn đề, không phải là cho rằng vấn đề đã được giải quyết từ trước…”.

Mời bạn đón đọc.