Giữa Miền Đất Ấy (Nobel Văn Chương 2003)

Giữa miền đất ấy là câu chuyện của một tấn bi kịch kín đáo. Tại một trang trại hẻo lánh trong đồng cỏ, có bốn nhân vật đã khơi nên câu chuyện. Magda, con gái của ông chủ, sống trong cô đơn và những mơ mộng hão huyền, trở thành gái già trinh tiết giữa bốn bức tường. Cha cô, Baas, ông chủ, một kẻ chuyên quyền và nóng nảy. Hendrix, người làm công da đen phục vụ trong trang trại. Và Anna, cô vợ trẻ mà Handrix dẫn về. Người cha quyến rũ Anna. Và mọi chuyện đã xảy ra. Bạo hành đã nối tiếp bạo hành trong một chuỗi những hành động nghẹt thở.

Tiểu thuyết của những ẩn ức, của sự căm hận và trả thù, của sự sống khắc nghiệt và thiếu thốn. Giữa miền đất ấy là ẩn dụ về xã hội Nam Phi hiện đại, về ông chủ thực dân và người nô lệ, về sự cô đơn của Phi châu.

Tác phẩm đã giành được giải thưởng CNA – giải thưởng văn học lớn nhất của Nam Phi.

Tiếng vỗ một bàn tay

Tu là tìm đường thoát tục, là hướng về vĩnh cửu. Nhưng ở đây tu là lấm láp gian nan để gánh lấy cõi đời phiền tạp trong đó mình đang sống.

Tu bụi, tức là tu giữa bụi trần. Một câu chuyện thiền được xây dựng trong khung cảnh cổ xưa của một thời trong lịch sử triều đình Huế. Hoàng thân Trí Hải, người đã từng tháp tùng hoàng tử Cảnh sang Pháp xin viện binh khi vua Gia Long còn nương náu ở Bangkok, nay trở thành nhà quí tộc tao nhã phong lưu nhất của kinh thành Huế. Những suy nghĩ, chiêm nghiệm về thời cuộc, những phân biệt chân giả ở đời đã khiến chàng phải  đối diện với những sự thật sâu thẳm, nhưng có lẽ chủ trương “tu bụi” đã không đến với chàng nếu không có tiếng gõ cửa thôi thúc từ một mối tình…

Một phụ nữ đẹp, tài hoa, lại rất giỏi làm kinh tế; một  nữ doanh nhân cưỡi thương thuyền đi Singapore, Thái Lan, Trung Quốc để tự lập cho mình một sự nghiệp riêng dù bản thân đã ở địa vị phu nhân quan chánh chưởng, có thể an nhàn hưởng phú quí trong dinh thự xa hoa…

Một thiếu phụ Việt Nam thế kỷ 19 có  dám mặc áo đầm phương Tây, có dám sống trọn tính cách của mình như nàng Ba Gấm chăng? Con người Việt Nam thế kỷ 19 có thể có tầm nghĩ như Trí Hải chăng ?  Trần Kiêm Đoàn dám xây dựng những nhân vật như thế, vì với anh con người Việt Nam trong lịch sử thời ấy hoàn toàn có khả năng đạt được những điều như vậy…

Nói chuyện tu hành nhưng trong tác phẩm này Trần Kiêm Đoàn không chủ trương đi quá sâu vào những khúc mắc tâm linh. Anh xây dựng tác phẩm bằng cách   đặt mỗi nhân vật của mình trước một hành trình riêng, từ đó làm hiện rõ những mâu thuẫn tiềm tàng trong sự tồn tại của từng thân mệnh. Đi tận cùng số phận của những nhân vật này mới thấy đường tu là đường đến với cuộc đời, một cuộc đời đa đoan, phiền tạp, nhiều oan trái nhưng cũng hết sức thân thương. Vì vậy tu không phải là trốn tránh cõi người mà là mở lòng ra cưu mang nó, ôm ấp nâng đỡ nó, là viên thành cái Phật tính tiềm tàng nơi mỗi trái tim người.

Người đọc đã quen với cách viết trong các tập ký của Trần Kiêm Đoàn trước đây như Chuyên khảo về Huế, Con yêu bánh nậm va Từ ngõ Huế xưa sẽ phần nào bỡ ngỡ khi đi vào thế giới truyện của Trần Kiêm Đoàn, nơi đây tác giả đã thay đổi cách viết với quyết tâm thử nghiệm một con đường mới trong cả thể loại, bút pháp và ý tưởng. Cũng là xứ Huế với ký ức thăm thẳm và một cái nhìn soi dõi vào quá khứ, nhưng ở những tập ký trước đây là một giọng trữ tình hoài cảm chen lẫn nụ cười trào lộng dí dỏm, còn với tập truyện này là những chiêm nghiệm lắng sâu về con đường đi tới miền an trú cho mỗi tâm hồn.

Tu bụi vì thế chính là công án thiền của một Trần Kiêm Đoàn trăn trở và tìm kiếm trong hành trình sống, trải nghiệm và nhận thức về chính tâm hồn mình. Với hơn 600 trang in, Tu bụi đến với chúng ta với rất nhiều âm vọng từ một khởi động tâm linh mà tác giả cho ta thấy qua hình tượng Tiếng vỗ một bàn tay:

Vỗ với quá khứ nghe buồn vì ngày qua đã mất;
Vỗ với tương lai bỗng nhạt vì hoài niệm trống không;
Vỗ với hiện tại mới nghe tiếng vọng của trái tim mình và tiếng đập của đôi cánh bướm…

TRẦN THÙY MAI