Mấy trăm năm qua, với người Việt Nam, hình như con người và văn hóa Thăng Long – Hà Nội luôn chứa đựng trong đó vô số điều bí hiểm, mà việc tìm hiểu và lý giải đã trở thành một nhu cầu của rất nhiều thế hệ các nhà nghiên cứu, các nhà văn, nhà thơ… Song dù viết bao nhiêu cuốn sách cũng khó có thể dựng lại diện mạo theo cả chiều rộng và chiều sâu của một vùng văn hóa đặc sắc mà ở đó sự tích hợp văn hóa luôn mang tới nhiều điều mới mẻ và sự kết hợp hài hòa giữa văn hóa nội sinh với văn hóa ngoại sinh liên tục diễn ra trong lịch sử Hà Nội, đôi khi có thể khiến người nghiên cứu cảm thấy bất lực vì nghĩ mình ở trong tình trạng viết bao nhiêu vẫn thiếu.
Có lẽ Nguyễn Ngọc Tiến cũng là một người như vậy. Sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, Nguyễn Ngọc Tiến đã gắn bó với mảnh đất kỳ diệu này và tôi nghĩ đối với anh, việc cách đây mấy năm xuất bản 5678 bước chân quanh Hồ Gươm là chưa đủ. Năm nay, anh lại tiếp tục ra mắt Đi ngang Hà Nội tập hợp những ký sự sinh động, có tính chất khảo cứu về một số sự kiện – hiện tượng đã và đang diễn ra ở Thăng Long – Hà Nội, theo cả hai chiều lịch đại và đồng đại.
Trong Đi ngang Hà Nội, Nguyễn Ngọc Tiến đưa vào các khảo cứu những con người và việc làm cụ thể hoặc khai thác từ sử liệu hoặc do chính anh quan sát, chứng kiến và lưu giữ sau hơn nửa thế kỷ là người Hà Nội. Chính vì thế, dù có thể đã sống cùng thời với anh, nhưng nếu không quan sát, không lưu giữ trong trí nhớ, ai đó sẽ ngạc nhiên khi đọc điều Nguyễn Ngọc Tiến kể về cuộc truy bắt ngoạn mục nhưng bất thành của cảnh sát Hà Nội với tay anh chị Nguyễn Thế Tuyền từng làm náo loạn đoạn đường Hà Nội – Hà Đông từ những năm 80 của thế kỷ trước; hoặc không biết các "bãi bia" náo nhiệt ồn ào trong những buổi trưa hè ở Hà Nội hôm nay, là sản phẩm du nhập đã có tuổi gần một thế kỷ. Qua ngòi bút của Nguyễn Ngọc Tiến, người Hà Nội cùng thời lại có thể hình dung về tiếng chuông tàu điện leng keng và vợ chồng người hát xẩm ủ ê, ai oán cùng tiếng nhị cò cưa. Rồi những ngày người Hà Nội tìm cách chế biến bột mì sao cho ngon miệng. Rồi những giai thoại dân gian, bài văn vần từng lưu truyền một thuở về Hà Thành, về tem phiếu, về những nghệ sĩ đậm "chất Hà Nội" bên ly cà phê cũng đậm "chất Hà Nội" trong một thời khốn khó…
Đọc Đi ngang Hà Nội, tôi nhớ về những điều đã trôi vào lãng quên, nghĩ về những điều vẫn hiện hữu nhưng đã khác xưa. Vật đổi sao dời, quá khứ mang theo nó quá nhiều giá trị, quá nhiều câu chuyện không bao giờ trở lại. Để rồi đôi khi nhìn ngắm, tiếp xúc với một sự kiện – hiện tượng đương thời nào đó, ta lại không biết rằng, để được như hôm nay, sự kiện – hiện tượng kia đã phải trải qua bao nhiêu thăng trầm; hoặc sự kiện – hiện tượng như đang tỏ ra không còn hợp thời kia, lại từng có một quá khứ vàng son… Cuộc đời là thế, con người không thể làm lại những điều đã qua, cũng không thể sửa đổi theo ý muốn của mình; chỉ có thể nhìn nhận quá khứ một cách khách quan, như vốn có, rồi tìm ra những mối liên hệ với hiện tại. Tôi đọc bản thảo Đi ngang Hà Nội hai lần. Mỗi lần đọc tôi lại nghĩ về một thời, vì cũng như Nguyễn Ngọc Tiến, tôi cũng biết những câu chuyện, những biến cố đời thường trong gần nửa thế kỷ của đất Hà thành mà không có khả năng viết ra. Hơn thế nữa, Đi ngang Hà Nội còn cung cấp rất nhiều tư liệu giúp tôi hiểu thêm về một số sự kiện – hiện tượng mà lâu nay tôi chỉ như người "hái ngọn".
Bạn đọc yêu Hà Nội, muốn biết về những câu chuyện, những cuộc đời của người Hà Nội theo chiều dài lịch sử nên đọc cuốn sách này. Vì cuốn sách không chỉ mang lại cho bạn những cảm xúc mà còn mang lại cho bạn nhiều hiểu biết mới mẻ.
***
Đọc các ký sự trong Đi ngang Hà Nội, có thể nhận thấy một điều rất cần trân trọng là Nguyễn Ngọc Tiến có ý thức rất nghiêm túc với công việc. Trong bối cảnh không ít người bằng lòng với việc "nghiên cứu" một số sự kiện – hiện tượng văn hóa ở Hà Nội như chúng đang có, sử dụng tư liệu theo lối ăn theo, lý giải vấn đề bằng cảm quan hiện thực hơn là tiến hành khảo cứu, Nguyễn Ngọc Tiến lại cố gắng truy tìm ngọn nguồn của mỗi vấn đề mà anh đề cập với Bia hơi Hà Nội, Ô tô và biểu trưng quyền lực, Chơi đĩa than, Phở có người lái và không người lái, Từ xe tay đến xích lô, Từ xoa bóp đến tẩm quất…
(Báo sggp.org.vn giới thiệu này 3/10/2013)
Nhà phê bình NGUYỄN HÒA
Xem sách hay Website giới thiệu sách hay
