Đám Đông Cô Đơn

Đám Đông Cô Đơn

Hơn 60 năm qua, Đám đông cô đơn chưa hề mất đi khả năng bao quát vấn đề chúng ta đang sống như thế nào. Chúng ta là những người "nội tại định hướng" – từ thuở bé đã bản chất hóa những mục tiêu mà người lớn "cấy cho", hay người "ngoại tại định hướng" – luôn quá nhạy cảm trước những kỳ vọng và ý thích của người khác? Chúng ta có tự do và hạnh phúc hay không?

Lấy bối cảnh nước Mỹ khi chuyển dịch từ xã hội sản xuất sang xã hội tiêu thụ từ đầu đến giữa thế kỷ 20, với sự bùng nổ của giai tầng trung lưu lớp trên, David Riesman đã phân tích sắc sảo và đầy thuyết phục sự biến đổi trong tính cách của họ từ nội tại định hướng sang ngoại tại định hướng, thể hiện trong các lĩnh vực công việc, chính trị, giải trí, truyền thông, giáo dục, gia đình… Và ông đi đến một nhận định đáng giật mình: các kiểu tính cách ấy đều không làm cho con người được tự do, con người luôn bị định hướng dưới hình thức này hoặc hình thức khác, bởi vậy nó luôn mang cảm giác vong thân và cô đơn.

Nhưng đây không phải câu chuyện của riêng nước Mỹ. Đám đông cô đơn là một cuộc giải phẫu xã hội hiện đại cho cả nhân loại trong kỷ nguyên toàn cầu hóa này, trong đó nó chỉ ra những khuyết tật của con người, của xã hội, đồng thời cho thấy những cơ may giúp con người trở nên hạnh phúc

Và nếu tự do, hạnh phúc con người là mục tiêu hướng đến của mọi quốc gia, mọi xã hội, thì những bài học của Đám đông cô đơn vẫn luôn tươi mới.

***

Nhận định:

"Theo khảo sát năm 1997 của Herbert J. Gans, Đám đông cô đơn tiếp tục là cuốn sách của một nhà xã hội học ăn khách nhất trong lịch sử nước Mỹ: 1,4 triệu bản đã bán hết. Suốt nhiều năm cuốn sách đã làm cho cụm từ "nội tại định hướng" và "ngoại tại định hướng" được dùng phổ biến trong xã hội, trong gia đình, trong các cuộc gặp gỡ và hội họp. Tựa đề Đám đông cô đơn còn được đưa vào bài hát "I shall be released" năm 1967 của ca sĩ Bob Dylan."

– Todd Gitlin, The New York Times, 2000.

"David Riesman đã hiến dâng cả trí tuệ lẫn tâm hồn mình, dù không được đào tạo chuyên môn. Ông xứng đáng được đọc đi đọc lại, và tấm gương của ông xứng đáng được trân trọng."

– Todd Gitlin, The New York Times, 2000.

"Đám đông cô đơn được coi là cuốn sách có ảnh hưởng nhất của thế kỷ 20. Những phân tích của nó về các kiểu tính cách của "tầng lớp trung lưu mới" đã mở ra những chiều kích thú vị trong hiểu biết của chúng ta về các vấn đề tâm lý, chính trị, kinh tế mà mỗi cá nhân trong xã hội Mỹ đương đại đang đối mặt. Đây là một trong những quan điểm sâu sắc và toàn diện nhất về người Mỹ thành thị thế kỷ 20."

– Tạp chí Commonweal

Mời bạn đón đọc.

---

Tính cách người Mỹ trong ‘Đám đông cô đơn’

(Thethaovanhoa.vn) – Nhiều năm rồi, dung hòa để thích nghi hay tách đám đông để độc lập vẫn là câu hỏi khiến tôi băn khoăn. Đọc Đám đông cô đơn của David Riesman, thấy còn một kiểu khác: lệch lạc, không thích nghi cũng chẳng độc lập.

Đám đông cô đơn (The Lonely Crowd) là tác phẩm xã hội học nổi tiếng của nhà nghiên cứu không bằng cấp David Riesman (người Mỹ) cùng hai cộng sự Nathan Glazer và Revel Denney. Đây cũng là một trong những cuốn sách có ảnh hưởng nhất thế kỷ 20, bản gốc ra vào năm 1950. Bản tiếng Việt của Thiên Nga xuất bản năm 2013.

Cuốn sách được coi là nghiên cứu có tính bước ngoặt về tính cách người Mỹ, về sau cũng là cơ sở xã hội học để các dân tộc khác cùng soi chiếu. Cũng chính cuốn sách này (bán chạy, tiêu thụ đến hơn triệu bản) khiến các thuật ngữ "nội tại định hướng" và "ngoại tại định hướng" trở nên quen thuộc.

Trong chương 12, Thích nghi hay độc lập, tác giả nêu ra 3 kiểu người phổ quát trong xã hội: thích nghi, lệch lạc và độc lập. 3 kiểu người này ứng với 3 thuật ngữ: truyền thống định hướng, nội tại định hướng và ngoại tại định hướng.

Phẩm chất thích nghi được lấy làm chuẩn, là truyền thống, điển hình, dành cho "người bình thường". Vậy nên, con người ta thích nghi được với hoàn cảnh là một điều không lấy gì làm lạ.

Với từ lệch lạc, Riesman nghiêng về nghĩa "không theo quy tắc, phóng túng", nhưng ông thận trọng không nhấn mạnh ở nghĩa "kém về khả năng thích nghi", vì ông tôn trọng những nền văn hóa đánh giá cao sự lệch lạc, vượt ra ngoài khuôn khổ.

Còn người độc lập, nếu nghe khái niệm của Riesman thì vô cùng lý tưởng, là người "có thể tuân thủ các chuẩn mực hành vi của xã hội mình, nhưng được tự do quyết định xem có tuân thủ hay không". Những người có chút bản sắc và mong muốn phá cách nên đi theo con đường này.

Giọng văn dịch có chút khô cứng nhưng nội dung tương đối dễ hiểu: không ai cả đời chỉ sống một kiểu thích nghi, lệch lạc hoặc độc lập. Con người thay đổi theo từng hoàn cảnh. "Nói quá lên thì, ngay đến một người mất trí cũng không phải là kẻ lệch lạc trong mọi mặt đời sống; một người độc lập cũng không hoàn toàn độc lập… Dẫu vậy, chúng ta vẫn có thể mô tả một cá nhân theo cách một phương thức thích nghi chiếm ưu thế" – Riesman viết.

Đám đông cô đơn có tiêu đề bay bổng nhưng là tác phẩm học thuật nghiêm túc và kỳ công, là công trình để đời của tác giả. Suốt 20 năm, từ cuối thập niên 50 đến cuối thập niên 70, Riesman giảng dạy ở Đại học Harvard về chuyên đề nổi tiếng: Tính cách Mỹ và cấu trúc xã hội.

(Báo thethaovanhoa.vn giới thiệu 27/10/2013)

Mi Ly

Thể thao & Văn hóa

Xem thêm nhiều hơn Thu gọn

---