Việt Sử Địa Dư

Việt Sử Địa Dư:
Phải nói thực rằng, bây giờ đây, theo phương pháp phân khoa mới, ngay cái tên cuốn sách đã làm ta phải ngạc nhiên. Tại sao lại đặt tựa đề là việt sử địa dư? Lịch sử là lịch sử, địa dư là địa dư, sao một nước, một tỉnh người ta phải viện đến các tri thức lịch sử, nhưng đó chỉ là viện dẫn, là liên hệ, chứ không thể lầm lẫn về đối tượng nghiên cứu và phản ánh được. Vậy mà Phan Đình Phùng đã xây dựng một cuốn sách lấy tên là Việt sử địa dư mà lại có thể kết cấu và phát triển được một cách suôn sẻ, thì quả là đáng chú ý và trân trọng vô cùng.

Để triển khai ý đồ xây dựng thể loại mới, độc đáo này, tác giả đã có một biện pháp thích hợp và khôn khéo. Phan Đình Phùng đã lựa ngay vào lịch sử chính thống của đất nước (đã được xây dựng qua các bộ Đại Việt sử ký toàn thư và Khâm định Việt sử thông giám chương mục) để triển khai công trình. Cách làm này, các sách địa chí xưa nay cũng không hề vận dụng. Viết địa lý mà không chia theo các khu, các tỉnh, các mục riêng như giao thông, sản vật, thắng cảnh, phong tục… mà lại hoàn toàn theo các thời đại lịch sử từ cổ chí kim, phải chămg đó cũng là một cách viết địa lý chưa từng thấy ở Việt Nam này. Phương pháp này (hay sáng kiến này) có chấp nhận được không? Tương lai sẽ có thể có ý khác nhưng trong học thuật nước nhà cho đến bây giờ đây, thì cuốn sách Việt sử địa dư của Phan Đình Phùng đã là một hiện tượng có thể xem là sáng giá, rất đáng trân trọng.

Bộ sách Việt sử địa dư của Phan Đình Phùng là một đóng góp đáng kể về mặt học thuật thuộc thể loại địa dư, địa chí trong kho tàng văn hiến Việt Nam. Ở đây Phan Đình Phùng soạn sách về địa dư nhưng thực ra ông muốn soạn sách về lịch sử; làm sử, ông lại muốn sử dụng các sự kiện, các hiện tượng địa lý ở địa phương để phản ánh quá trình biến thiên của đất nước. Vì thế sách của ông khác hẳn với nhiều cuốn địa lý xưa nay. Không có chuyện phong tục, không kể các sản vật, các thắng cảnh; cũng không đi vào nhân vật mà chỉ căn cứ vào từng vị trí của đất nước để chỉ ra sự thay đổi, sự duyên cách mà làm nổi rõ quá trình thay đổi của lịch sử và nhắc nhủ được người thời nay, liên hệ được với thời xưa. Phương pháp ấy trước đấy – và cả trong thời đại của ông – chưa có ai làm.

Mục lục:
Lời dẫn
Giới thiệu tác phẩm Việt sử địa dư
Mục lục
Tập Thượng
Tập Hạ
Bảng sách dẫn
Nguyên văn tiếng Hán.

Mời bạn đón đọc.

---

Việt Sử Địa Dư

(Thứ ba, 06/05/2008)
Xuất bản ‘Việt sử địa dư’ của Phan Đình Phùng
Cuốn “Việt sử địa dư” của Phan Đình Phùng với những giá trị quý báu về mặt tri thức và học thuật vừa được Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây và NXB Nghệ An ra mắt trong tháng 5.

Sách do Nguyễn Hữu Mùi dịch, chú giải, Chương Thâu viết lời đề dẫn.

Sách địa dư, địa chí xuất hiện ở Việt Nam khá sớm, theo Đại Việt sử ký toàn thư là từ thời vua Lý Anh Tông (1138-1175). Từ đó về sau các triều đại đều cho biên soạn sách địa lý với phương pháp thường là lấy thủy thổ, khí hậu, đường sá, phong tục, sản vật… làm đối tượng miêu tả.

Tuy nhiên, cuốn Việt sử địa dư của Phan Đình Phùng (hoàn thành vào năm Kiến Phúc thứ nhất – 1883) lại viết theo cách khác. Điều này có lẽ xuất phát từ ý đồ của ông là muốn soạn sách lịch sử nhưng bằng cách sử dụng các sự kiện, các hiện tượng địa lý ở địa phương để phản ánh quá trình biến thiên của đất nước qua các thời kỳ.

Trang bìa cuốn sách.

Để thực hiện ý đồ này, trước hết ông dựa vào nguồn tài liệu Khâm định Việt sử thông giám cương mục và Đại Việt sử ký. Phương pháp biên soạn của ông là trích dẫn hoặc tóm tắt sự kiện trong các bộ sử theo trật tự thời gian liên quan đến địa danh dưới dạng một đoạn văn hoặc một câu văn rồi chú giải những địa danh đó thay đổi qua từng thời kỳ lịch sử của đất nước. Cách làm này, các sách địa chí xưa nay cũng không hề vận dụng.

Nguyễn Hữu Mùi, người dịch và chú giải cuốn sách nhận định: “Sự ra đời của Việt sử địa dư mang ý nghĩa lớn lao, khẳng định đất nước Việt Nam có nền văn hiến lâu đời, một dân tộc bất khuất, hào hùng trong công cuộc dựng nước và giữ nước. Ưu điểm nổi trội của Việt sử địa dư chính là việc chú giải về sự thay đổi của 631 địa danh trên toàn quốc, tính từ thời điểm dựng nước đến những năm cuối thế kỷ XVIII. Đọc tác phẩm này không những giúp độc giả hình dung một cách khá toàn diện về địa danh nước ta mà còn giúp giới nghiên cứu có tư liệu để tra dùng trong các công trình nghiên cứu”.

Còn Chương Thâu nhấn mạnh: “Việt sử địa dư có sự đóng góp nhất định, đấy là sự đóng góp về thể loại – nếu nhìn theo góc độ chuyên môn; và sự đóng góp về tri thức – nếu nhìn theo nội dung lịch sử. Cuốn sách Việt sử địa dư của Phan Đình Phùng đã là một hiện tượng có thể xem là sáng giá, rất đáng trân trọng”.

Thuỷ Triều
(Evăn)

(Thứ ba, 06/05/2008)
Xuất bản ‘Việt sử địa dư’ của Phan Đình Phùng
Cuốn “Việt sử địa dư” của Phan Đình Phùng với những giá trị quý báu về mặt tri thức và học thuật vừa được Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây và NXB Nghệ An ra mắt trong tháng 5.

Sách do Nguyễn Hữu Mùi dịch, chú giải, Chương Thâu viết lời đề dẫn.

Sách địa dư, địa chí xuất hiện ở Việt Nam khá sớm, theo Đại Việt sử ký toàn thư là từ thời vua Lý Anh Tông (1138-1175). Từ đó về sau các triều đại đều cho biên soạn sách địa lý với phương pháp thường là lấy thủy thổ, khí hậu, đường sá, phong tục, sản vật… làm đối tượng miêu tả.

Tuy nhiên, cuốn Việt sử địa dư của Phan Đình Phùng (hoàn thành vào năm Kiến Phúc thứ nhất – 1883) lại viết theo cách khác. Điều này có lẽ xuất phát từ ý đồ của ông là muốn soạn sách lịch sử nhưng bằng cách sử dụng các sự kiện, các hiện tượng địa lý ở địa phương để phản ánh quá trình biến thiên của đất nước qua các thời kỳ.

Trang bìa cuốn sách.

Để thực hiện ý đồ này, trước hết ông dựa vào nguồn tài liệu Khâm định Việt sử thông giám cương mục và Đại Việt sử ký. Phương pháp biên soạn của ông là trích dẫn hoặc tóm tắt sự kiện trong các bộ sử theo trật tự thời gian liên quan đến địa danh dưới dạng một đoạn văn hoặc một câu văn rồi chú giải những địa danh đó thay đổi qua từng thời kỳ lịch sử của đất nước. Cách làm này, các sách địa chí xưa nay cũng không hề vận dụng.

Nguyễn Hữu Mùi, người dịch và chú giải cuốn sách nhận định: “Sự ra đời của Việt sử địa dư mang ý nghĩa lớn lao, khẳng định đất nước Việt Nam có nền văn hiến lâu đời, một dân tộc bất khuất, hào hùng trong công cuộc dựng nước và giữ nước. Ưu điểm nổi trội của Việt sử địa dư chính là việc chú giải về sự thay đổi của 631 địa danh trên toàn quốc, tính từ thời điểm dựng nước đến những năm cuối thế kỷ XVIII. Đọc tác phẩm này không những giúp độc giả hình dung một cách khá toàn diện về địa danh nước ta mà còn giúp giới nghiên cứu có tư liệu để tra dùng trong các công trình nghiên cứu”.

Còn Chương Thâu nhấn mạnh: “Việt sử địa dư có sự đóng góp nhất định, đấy là sự đóng góp về thể loại – nếu nhìn theo góc độ chuyên môn; và sự đóng góp về tri thức – nếu nhìn theo nội dung lịch sử. Cuốn sách Việt sử địa dư của Phan Đình Phùng đã là một hiện tượng có thể xem là sáng giá, rất đáng trân trọng”.

Thuỷ Triều
(Evăn)

Xem thêm nhiều hơn Thu gọn

---