Trên Bãi Biển Chesil

Cuốn tiểu thuyết mỏng, và tuyệt đẹp, nơi Ian Mc Ewan tái hiện bối cảnh nước Anh vào thời khắc ngay trước khi cuộc cách mạng tình dục bùng nổ, với tất cả sự ngột ngạt, bi hài của nó qua câu chuyện tình giữa Edward và Florence.

Cuối cùng thì điều họ lo sợ đã xảy ra! Trên bãi biển Chesil, có hai kẻ đang giận giữ, đau đớn, và ghê tởm lẫn nhau sau đêm đầu tiên đổ vỡ. Trên bãi biển Chesil, nơi họ từng mơ tới cảm giác tự do thực sự của những người trưởng thành, cũng là nơi kết thúc cuộc hôn nhân ngắn ngủi.

Nước Anh những năm sáu mươi, một thế hệ lớn lên sau Thế chiến thứ hai, đã mệt mỏi vì sự khắc khổ và dè sẻn của những năm hậu chiến, ngột ngạt với những giá trị thời Victoria, và sẵn sàng chống lại những mẫu hình và tập tục của thế hệ đi trước. Lady Chatterley’s Lovers của D.H.Lawrence giành được quyền xuất bản sau vụ kiện tụng ầm ỹ, và ngay lập tức trở thành best-seller với hai triệu bản bán ra sau 40năm cấm đoán. Trong đoạn đầu bài “Annus Mirbalilis”, Philip Larkin viết về những năm tháng này: "Chuyện ái ân đã bắt đầu / Vào năm một chín sáu ba/ (có phần hơi muộn với ta) / Giữa sự chấm dứt của lệnh cấm “Chatterley” / Và vòng quay đĩa đầu tiên của nhóm Beatles”. Cuộc cách mạng tình dục sắp bùng nổ.

Nhưng chuyện của Edward và Florence lại diễn ra ngay trước thời điểm tự do ấy, năm 1962, khi báo chí còn “kín đáo gợi ý cho các cô dâu việc cần làm bằng giọng văn vui vẻ, la liệt dấu chấm câu cảm thán và hình minh họa đánh số”, và các chàng trai thì háo hức một cách tuyệt vọng về chuyện tình dục, như Ian Mac Ewan diễn tả trong cuốn sách của mình: “Thần dược tránh thai là một tin đồn trên báo chí, một lời hứa hẹn ngớ ngẩn, một câu chuyện lá cải nữa về nước Mỹ… Nhạc pop thì ngoan hiền, vẫn còn rụt rè về đề tài đó, phim ảnh cởi mở hơn một chút, nhưng trong vòng tiếp xúc của Edward, đàn ông buộc phải hài lòng với những chuyện cười tục tĩu, những câu huênh hoang về tình dục một cách gượng gạo và tình bằng hữu sóng gió trong những bữa rượu điên cuồng, khiến cơ hội gặp gỡ con gái càng giảm đi thêm nữa. Những thay đổi trong xã hội không bao giờ diễn ra với nhịp điệu trơn tru. Có tin đồn rằng ở khoa Anh văn, và dọc đường chỗ trường Đông phương học – Phi châu học, dọc đường Kingsway chỗ trường Kinh tế London, đàn ông và đàn bà mặc quần bò bó đen và áo len cổ lọ quan hệ tình dục dễ dãi và thường xuyên, không cần phải gặp cha mẹ. Thậm chí còn nghe kể về những điếu cần sa vấn chặt nữa. Thỉnh thoảng Edward làm cuộc thử nghiệm, đi dạo từ khoa Lịch sử tới khoa Anh văn, hy vọng tìm thấy bằng chứng về một chốn thiên đường trên trái đất, nhưng những hành lang, những bảng thông báo, và thậm chí cả những cô gái nữa, trông cũng chẳng khác gì”.

Một tiểu thuyết mỏng, được viết tốt, đặc biệt ở những đoạn diễn tả tâm lý nhân vật, dù cuốn sách không thật sự hoàn hảo khi sự phân bố độ dài ngắn giữa các chương khiến người đọc khó tập trung nắm bắt được cái mạch chính của tác phẩm, đồng thời tính logic giữa các chi tiết không đủ chặt chẽ để dẫn đến cái kết về một tình yêu tuy đổ vỡ, nhưng sâu nặng và chân thành. Có lẽ, sự hoàn hảo của Trên bãi biển Chesil nằm ở khía cạnh khác, đó là những đoạn tả cảnh như thế này “Một cơn gió đổi chiều hoặc mạnh lên đem lại tiếng sóng vỗ, giống như âm thanh thủy tinh vỡ xa xa. Màn sương đang dâng lên làm lộ ra một phần đường viền những ngọn đồi thấp, lượn phía trên bờ biển càng ngày càng xa về phía Đông. Họ nhìn thấy khoảng mượt mà màu xanh dạ quang – có thể là mặt nước ánh như lụa của chính biển, hoặc của khu phá, hoặc bầu trời – thật khó phân biệt. Ngọn gió nhẹ đổi chiều mang qua cánh cửa chớp khép hờ một sự cám dỗ, mùi hương mằn mặn của oxy và khoảng không rộng mở…”. Không rõ, từ khi Trên bãi biển Chesil ra đời, đã có thêm bao nhiêu người đặt chân lên bãi biển sỏi cuội ấy, vì cuốn sách?

Nguyễn Nết Hiền
(Nguồn: Báo vnexpress)

Có những cơn gió thổi, có tiếng sóng vỗ ầm ào, có mênh mông trời mây. Ngỡ không gian lãng mạn ấy sẽ là nơi thăng hoa cảm xúc cho tình yêu của hai nhân vật chính Edward và Florence. Nhưng không, Trên bãi biển Chesil (Nhã Nam và NXB Văn học) là một sự đổ vỡ hạnh phúc. Không hiện hữu tình yêu, chỉ có hai tâm hồn nhẹ tênh, lặng lẽ…

Lấy bối cảnh nước Anh những năm 60 của thế kỷ trước, nhà văn Ian McEwan đã kể một câu chuyện tình yêu trước những rào cản của cảm xúc. Khi cuộc cách mạng tình dục chưa nổ ra ở nước Anh, thì chuyện của những đêm tân hôn luôn là những khám phá vĩ đại và bí hiểm nhất của con người. Và cũng chính vì vậy mà chỉ sau một đêm đối diện với điều ấy, đôi vợ chồng trẻ đã vĩnh viễn xa nhau – vì những điều ngần ngại giấu kín mà không thể nói. Cả hai nhân vật Edward và Florence đều rơi vào trạng thái giam cầm cảm xúc của chính mình, đối diện với sự bối rối, nỗi sợ hãi và thậm chí đến mức kinh tởm điều mà họ muốn khám phá.

Tác giả Ian McEwan đã nhẹ nhàng lý giải cảm xúc của nhân vật bằng một góc nhìn thấu đáo và cảm thông. Đêm tân hôn của hai con người không-biết-gì ấy đã dẫn đến một bi kịch khác: sự chia lìa vĩnh viễn. Nỗi ám ảnh của đêm đầu tiên và cũng là duy nhất ấy cứ ám ảnh theo họ – những người không hiểu biết, hay đúng hơn là không dám hiểu biết về những điều rất người mà họ ngỡ là tội lỗi.

Mọi thứ đều có nguyên nhân của nó. Cả Edward và Florence đều có những quá khứ bất hạnh riêng. Những ám ảnh về người-của-quá-khứ đã đuổi theo họ. Đến mức họ chỉ mơ đến một hình mẫu lý tưởng cho mình, và nghĩ rằng hình mẫu ấy sẽ mang đến hạnh phúc. Vô tình, họ đã tự tay khắc một vết rạn lên trái tim mình chỉ vì “sự không hiểu nhau” ấy. Và sau tất cả, chỉ còn lại trên bãi biển Chesil, là sóng vỗ…

Thuỷ Tiên
(Nguồn: Báo Người Lao Động)

Có tiến trình, nghi thức hay sự chuẩn bị ý nghĩ nào cho một đêm tân hôn? Có sự trục trặc hay thăng hoa, thành công hay thất bại nào đang được đặt cược ở đó? Có những khoảnh khắc, tình huống rất phi lý, ấm ớ đã âm thầm trở thành sự cố lớn/sự kiện lớn trong đời người… Một tiểu thuyết tâm lý nằm ở chênh vênh bên bờ vực sến và sang!

Edward và Florence là những người trẻ của thập niên 50, thế kỷ 20. Florence sắp thành một nghệ sĩ vĩ cầm trong thời nhạc cổ điển đang chuẩn bị nhường chỗ cho rock and roll. Âm nhạc không lôi cô ra khỏi môi trường gia đình sang trọng nhưng nhiều khuôn mẫu. Edward say mê nghiên cứu lịch sử và chờ đợi định danh trong những biến động chính trị mạnh mẽ. Nhưng cái biết về lịch sử, chính trị vẫn chưa rửa được “lớp phèn” trong tính cách có phần hoang dã của anh ta – vốn có xuất phát từ một vùng quê, gia đình ngột ngạt và buồn tẻ.

Thời mà họ sống là thời của “những thay đổi xã hội không bao giờ diễn ra với nhịp điệu trơn tru”. Những giá trị tình yêu, tình dục trong xã hội cũng đang có sự vận động. Và tình dục trong đêm tân hôn của hai kẻ ngơ ngác vụng về, cũng chẳng suôn sẻ.

Đêm tân hôn của Edward và Florence trong một khách sạn thiết kế tồi (từ ngôi nhà trang trại thời Elizabeth được “George hoá” vào khoảng thế kỷ 18) bên một bãi biển đầy đá cuội. Chuyện âu yếm giữa họ đã diễn ra với đoạn dạo đầu khá êm ả, sang trọng nhưng kết thúc là những tiếng gọi lạc giọng vang dài trên bãi biển mà mấy mươi năm sau họ vẫn còn nghe vọng về.

Để chạm được vào cơ thể Florence, Edward phải mất nhiều thời gian. Có lẽ đó là một tiến trình mất nhiều cân não và xài nhiều “năng lực dũng cảm” hơn cả nghiên cứu về chuyên môn lịch sử chính trị. Nhưng trong phòng tân hôn, không khí chính kiến về những cuộc chính biến, những nhân vật chính trị đã nhiễu loạn, mất tập trung. Trong khi đó, với Florence, ý nghĩ, băn khoăn về nhóm nhạc tứ tấu, về hiểu biết âm nhạc cộng với những ý nghĩ dè dặt vụng về đã khiến cho cô trở nên khô khan và lạnh lùng với “chuyên môn chính” của đêm tân hôn.

Cả cuốn tiểu thuyết nói về một thời gian tính khá ngắn ngủi – vài tiếng đồng hồ – một sự trục trặc nho nhỏ trong tình dục. Nhưng sự cố ấy đã trở thành cái định mệnh đẩy hai người trẻ trước ngưỡng hôn nhân về hai phía. Đổ vỡ. Lời thề trước bàn thờ “ta tôn thờ nhau bằng cơ thể mình” đã không diễn ra. Họ lúng túng vụng về với những suy nghĩ, tính toán, lo sợ riêng, không thể nói ra.

“Và cái gì đã ngăn cản họ? Tính cách và quá khứ hai người, sự thiếu hiểu biết và nỗi sợ hãi, tính nhút nhát, mẫn cảm, thiếu các quyền hoặc trải nghiệm, hoặc cung cách dễ dãi, rồi thêm vào đó là những cấm đoán tôn giáo, tính cách Anh và giai cấp của họ, và bản thân lịch sử nữa”.

Thất bại về tình dục trong đêm tân hôn diễn ra trước hết là ở sự không thấu hiểu giữa hai con người. Hai trái tim rụt rè không cùng một nhịp đập, hai đầu óc không khớp về ý nghĩ. Cuốn tiểu thuyết đi đến một sự bao dung khi hai người trẻ không còn trẻ nữa nhìn lại “sự cố” đổ vỡ hôn nhân rất phi lý mình đã trải qua. Nhưng bạn đọc vẫn thấy tiếc nuối, ngậm ngùi lẫn nực cười về sự “lảng xẹt” của nó. Nhưng ai mà biết được, khi không gian thi pháp của tiểu thuyết đã biến vài giờ trớ trêu ấy trở nên dằng dặc và day dứt nhất – hơn bất kỳ thứ gì – âm nhạc hay chính trị – ít ra, trong cuộc đời hai nhân vật.

Đặc tả tâm lý với một thứ văn phong tinh tế, sâu sắc và thấu hiểu, chọn lựa một tình huống đặt trong bối cảnh nhạy cảm và đầy hài hước, cuốn sách khiến bạn luôn có cảm giác nôn nóng, hấp dẫn trong suốt thời gian đọc.

Cuốn sách này đã vào short-list (chung kết) của giải Man Booker năm 2006. Trước đó, năm 1998, nhà văn Ian McEwan (Anh) từng đoạt giải Booker. Ông là tác giả của những cuốn nổi tiếng: Enduring love, Atomement (đã dựng thành phim) và Saturday.

Nguyễn Vĩnh Nguyên
(Nguồn: Báo SGTT)

Trên bãi biển Chesil chỉ miêu tả vài giờ khắc ngắn ngủi trong đêm tân hôn của hai người mới ngoài 20 tuổi, nhưng lại dồn nén trong đó nhiều suy tư và những trải nghiệm trong cuộc đời lạ lùng này.

Ở đó, vào năm 1962 có một "cơn bão" đã đổ bộ vào đêm tân hôn của Edward và Florence – những con người còn rất trẻ và có học thức. Ðó là cơn bão được tích tụ từ "tính cách và quá khứ của hai người, sự thiếu hiểu biết và nỗi sợ hãi, tính nhút nhát, mẫn cảm, thiếu các quyền hoặc trải nghiệm…".

Có một câu mà những người trẻ tuổi rất hay gặp trước, trong và thậm chí là sau khi quyết định sẽ gắn bó đời mình với một người nào đó, rằng liệu mình đã sẵn sàng chưa? Những người lớn thường tự nhủ sẽ bằng một cách nào đó giúp con cái không vấp lại những lỗi lầm mình đã từng vấp, khóc lại những giọt nước mắt mà mình đã từng khóc. Nhưng điều tự nhủ đó cũng giống như những quyển sách được xếp vào ngăn "Làm thế nào", tỉ như Làm thế nào để trở thành một người chồng hoàn hảo? hoặc Bảy bước đi tới một gia đình hạnh phúc – tức là một kiểu chìa khóa không thể mở được hết tất cả các cánh cửa của ti tỉ ngôi nhà trên mặt đất này.

Bởi rất đơn giản là có những điều không trường lớp nào, không thầy cô nào, không sách vở nào, không cha mẹ nào, không bạn bè nào, hoặc thậm chí là không kinh nghiệm đau thương trước đó nào có thể dạy dỗ ta được. Trong một số chủ đề nhất định, mỗi người trẻ – mỗi viên sỏi trong bãi biển rộng lớn của cuộc đời này – sẽ phải đơn độc trong hành trình tìm kiếm và tìm thấy những bài học nào đó bằng việc tự mình trải nghiệm nó.

Và trong hành trình đơn độc đó có một thái độ mà người trẻ rất cần phải chuẩn bị cho mình, chính là sự cởi mở. Cởi mở trước hết là với chính bản thân mình, sau đó đến những người mình thương yêu, và sau nữa là với phần còn lại của thế giới này. Như Haruki Murakami từng đề cập trong Rừng Na Uy – cũng là một câu chuyện về những người trẻ tuổi khác: "Chuyện gì sẽ xảy ra khi người ta cởi mở cõi lòng mình? Người ta sẽ tốt lành hơn".

Tất nhiên đó không chỉ là điều mà ta có thể cảm nhận được từ cuốn tiểu thuyết mới nhất của Ian McEwan – cuốn sách được vào danh sách đề cử Giải Booker 2007.

Bảo Anh
(Nguồn: Báo Tuổi Trẻ)