Khách Không Mời

(Nguồn: Báo SGTT)

Ðan Ðông, một công nhân thất nghiệp, đã giả danh nhà báo để đi ăn tiệc và nhận phong bì tại các buổi họp báo được tổ chức hằng ngày ở thủ đô Bắc Kinh. Sắm vai một ông khách không mời mà đến, Ðan Ðông có dịp thoát khỏi không gian sống quen thuộc của mình để đặt chân vào đời sống của nhiều giới xã hội khác nhau: báo chí, nghệ sĩ, quan chức và rộng hơn – thế giới của những người nông dân thấp cổ bé họng đang phải sống khốn khổ từng ngày.

Trong con mắt bỡ ngỡ của một người lao động chất phác, những mảng sơn che phủ dần rụng xuống và cái nhếch nhác nực cười của những giới xã hội ở tầng lớp trên bỗng hiện ra. Nhà báo ư? Những kẻ đầu cơ chuyện giật gân, cơ hội chủ nghĩa, khéo luồn lách, sẵn sàng uốn cong ngòi bút vì quyền lợi cá nhân. Nghệ sĩ ư? Những kẻ phù phiếm, vĩ cuồng, ích kỷ, làm ít kêu ca nhiều, tác giả của những giá trị mờ mờ ảo ảo nhân danh sự sáng tạo nghệ thuật. Quan chức ư? Rất gần với một thứ quyền lực xã hội hắc ám, đầy sức mạnh để đổi trắng thay đen, để ra uy trên số phận người này kẻ khác mà không ai có thể nhận mặt chỉ tên

Ðối lập với những giới xã hội ở tầng lớp trên là cảnh sống bần cùng của nông dân – những người nông dân ở nông thôn, những người nông dân phải bỏ quê xiêu dạt đến chốn phồn hoa đô thị kiếm kế mưu sinh. Geling Yan – tác giả của Khách không mời (*) – đã không hề ngẫu nhiên khi dựng lên cảnh một bên thả sức thưởng thức món thịt đầu càng cua xa xỉ, một bên chỉ cần no bụng đã là điều mãn nguyện; một bên luôn mở miệng là nói đến những thứ quyền và nghĩa vụ rất cao, rất kêu; một bên chỉ mong sao đám địa chủ cường hào mới ở nông thôn không coi mình như những tấm bia thịt, muốn xuống tay lúc nào là tùy ý.

Bởi thế, cũng có thể nói Khách không mời là một hoạt kê tiểu thuyết mang định hướng phê phán những tiêu cực trong đời sống xã hội, khai thác ở những phương diện có thể gây cười của tình huống (tiếc rằng tính chất hài trong tác phẩm chưa đậm lắm, do tác giả hay do dịch giả?).

Ðọc hết Khách không mời, người đọc – nhất là người đọc đang hành nghề báo chí – có một phen được cười để rồi phải tự vấn. Họ nhìn thấy lại mình trong bộ dạng của Ðan Ðông chăng, anh chàng giả danh nhà báo đang dần trở thành nhà báo "chuyên nghiệp"? Họ giật mình chăng, khi biết rằng với thời gian và đủ thứ sức ép bên trong bên ngoài bên trên, có thể họ đã mất đi sự phẫn nộ chân thực trước bất công xã hội để chỉ còn là những cây viết biết làm xiếc với chữ, lọc lõi, quanh co? Một cuốn sách khiến người ta có thể phải tự vấn sau khi đọc xong, ít nhất đó là cuốn sách có ích.

Nguyễn Hoài Nam

(Nguồn: Báo Tuổi Trẻ)