Đức Phật, Nàng Sapitri và Tôi

(Thứ Sáu, 25/05/2007)
Vững chắc trên cây cầu phiêu lưu 

(Tiểu thuyết Đức Phật, nàng Savitri và tôi của Hồ Anh Thái)

TT – Ý nghĩ đầu tiên khi cầm cuốn sách trên tay, đó là băn khoăn. Thường thì những cuốn sách mang đề tài tương tự rất dễ rơi vào sự kể lể. Quanh cuộc đời những đấng khai sáng như Đức Phật có vô vàn huyền tích. Tác giả sẽ chọn hướng đi nào để tiểu thuyết hóa được nó?

Kế nữa, cũng bởi nguyên nhân này, tác giả sẽ chọn lọc ra sao giữa mớ thông tin ngồn ngộn, để mang tới cho người đọc những gì chắt lọc nhất, không ôm đồm, thừa thãi – nhất là khi ông mang trong đầu kho tư liệu của một tiến sĩ văn hóa phương Đông?

Và có thể nói, tác giả đã làm một cuộc phiêu lưu: nếu kể về Phật theo hướng lắp ghép những tư liệu lịch sử có thật, chẳng hóa ra là một sự giải thiêng, khiến nhiều người phản ứng?

Mà đi theo hướng thiêng hóa dân gian, nhà tiểu thuyết hẳn nhiên sẽ tự ném những trang viết của mình như kiểu múc một thìa nước mà đổ xuống sông Hằng?

Tác giả chênh chao giữa hai bờ, bên này là trường hợp của Nikos Kazantzakis với Cám dỗ cuối cùng của Chúa, và bên kia là Pearl Buck với Chuyện Kinh Thánh.

Đức Phật, nàng Savitri và tôi, được giải quyết bằng cấu trúc xen kẽ có chủ đích giữa ba tuyến nhân vật đã nêu trong nhan đề. Tôi: để dẫn người đọc vào bối cảnh câu chuyện. Nàng Savitri: để đưa câu chuyện trở về thời Đức Phật. Và Đức Phật: chủ đề chính của cuốn tiểu thuyết.

Phần dẫn chuyện bởi Tôi, gọn nhẹ, mênh mang, đôi khi thấp thoáng cách viết dí dỏm, hài hước, dấu ấn Hồ Anh Thái.

Ở Nàng Savitri, một bữa tiệc hoành tráng của lịch sử và văn hóa Ấn Độ. Tác giả thỏa sức vẫy vùng với những kiến thức về đạo Bà La Môn, về Veda, Upanishad, Ramayana, Mahabharata và cả Kama Sutra. Những cuộc chiến, những tham vọng, đố kỵ, khổ đau, tang thương… Bối cảnh ấy làm nền, làm bề mặt tương phản cho sự xuất hiện của Đức Phật.

Và phần khó khăn nhất, chắc chắn là những chương mang tên Đức Phật. Tác giả có lẽ đã chọn thủ pháp “nén” thật chặt. Trên cây cầu phiêu lưu, tốt nhất là người ta không nên bước bừa, bước quá. Những chương này thường rất ngắn, đủ, súc tích. Với những người đọc ngưỡng mộ Đức Phật, vẫn nguyên vẹn những cảm xúc yêu thương, thành kính. Với những người đọc chờ đợi một sự giải thiêng, hình như cũng “ngộ” ra: Đức Phật đã không hề thiêng hóa mình, vậy cũng sẽ chẳng ai cần phải nghĩ đến sự giải thiêng. Nói một cách bình thường nhất về Phật, kể một cách dung dị nhất về Phật, đấy chính là Phật.

Và những băn khoăn đã được tác giả giải quyết một cách ổn thỏa. Mang đến cho người đọc những trang viết hấp dẫn, nhiều cảm xúc, lịch lãm. Ngay đến cả những chi tiết có thể gây thắc mắc về cách phiên âm, cũng được Hồ Anh Thái khéo léo “dùng” nàng Savitri để lý giải.

NGUYỄN DANH LAM

Savitri, huyền thoại tình yêu
Ngày 30/08/2007
Một nhan đề giản dị, một câu chuyện giản dị được viết bằng một văn phong giản dị. Đó là Đức Phật, nàng Savitri và tôi, tiểu thuyết mới nhất của nhà văn Hồ Anh Thái.

Một nàng công chúa xứ Ấn Độ cổ đại, một thiếu nữ hoàng tộc nổi loạn, bỗng chốc trở thành tội nhân bị truy nã. Một vị hoàng tử rời bỏ ngai vàng đi tu hành năm hai chín tuổi, sau trở thành Đấng Giác Ngộ từ bi. Hai con người quá khác biệt với hai cuộc đời mãi mãi là hai đường thẳng song song, rất gần nhau mà chẳng bao giờ hợp lại.

Chỉ đọc thoáng qua phần tóm tắt nội dung, ta có thể dễ dàng đoán ra ngay điều ấy. Số phận của mối tình công chúa Savitri dành cho Đức Phật, hoàng tử Siddhattha của nàng, chẳng may mắn gì hơn mối tình nàng Meggie dành cho cha Ralph trong Tiếng chim hót trong bụi mận gai. Với Savitri, đó là mối tình hoàn toàn vô vọng mà nàng ấp ủ từ lúc bốn tuổi đến tận khi bạc đầu. Đó cũng là niềm khao khát sâu thẳm trong người phụ nữ đầy đam mê mà chỉ đến lúc người yêu ra đi vĩnh viễn, nàng mới đạt được. “Giờ thì ta đã được tự tay múc nước tắm cho chàng. Lần duy nhất. Ta đã đi đến tận cùng thỏa nguyện”.

Có gì đó thật khác với tình yêu của Meggie. Thật lạ. Một người phụ nữ phương Tây bình thường yêu say đắm một linh mục và chỉ tìm thấy đam mê nơi người đàn ông ấy. Một người đàn bà phương Đông xuất thân cao quý yêu một hoàng tử – dẫu chàng có trở thành bậc tu hành hay Đấng Giác Ngộ thì với nàng, chàng vẫn chỉ là hoàng tử – lấp đầy niềm đam mê của mình bằng những người đàn ông khác. Nàng Meggie lặng thầm mà ranh mãnh đã có được một đứa con với người yêu, nhưng cuối cùng lại phải chứng kiến đứa con ấy nối bước cha, hiến dâng tình yêu cho Chúa, rồi vĩnh viễn về với Chúa giữa tuổi thanh xuân. Nàng Savitri đáo để mà bao dung lần lượt chứng kiến những người đàn ông trong đời mình ra đi, mãi đến cuối đời mới được chạm vào người mình yêu. Và nếu Meggie cay đắng với nỗi thất bại trước Chúa, thì Savitri hoàn toàn mãn nguyện.

Phải chăng vì Savitri, người con gái bướng bỉnh mãnh liệt ấy, thật sự biết mình muốn gì. Nàng biết nàng muốn lấy Siddhattha từ lần đầu thấy chàng năm nàng lên bốn. Nàng biết nàng muốn đội lại lên đầu chàng chiếc khăn xếp mà chàng tặng nàng trong ngày chàng kén vợ. Nàng biết nàng muốn tận hưởng cuộc đời, và từng trải mọi ái ân, dù tình yêu nàng vẫn chỉ dành cho Siddhattha. Nàng biết nàng muốn giành lại người đàn ông của mình… Cuộc đời nàng trôi qua không đạt được những ước mong ấy. Nhưng nàng luôn hy vọng, đến tận giờ phút cuối cùng, nàng vẫn muốn… một mong muốn nhỏ nhoi nhất… và nàng mãn nguyện.

Phải chăng vì đằng sau tất cả những liều lĩnh, ngang ngạnh, cứng cỏi, ma mãnh và một chút tàn nhẫn, là con người thật của Savitri, bình thản, chịu đựng, âu yếm, bao dung. Con người ấy đã gạt đi oán thù chất chứa với người thầy độc ác – kẻ đã đẩy nàng vào cuộc hôn nhân éo le, cái chết hụt trên giàn lửa và thân phận lưu vong suốt năm mươi năm – tự mình tổ chức tang lễ cho ông ta khi ông ta chết trong cô độc. Con người ấy đã vượt qua ngày tháng gian nan và bất trắc bằng những cuộc tình vô tư lự, những niềm vui trần thế. Con người ấy đã dành tặng món quà cuối cùng của mình cho người yêu, dù rằng đem tặng tức là mặc nhiên thừa nhận việc chàng xa lánh cõi tục mà đi tu. “Ta lại chưa bao giờ muốn thừa nhận. Thừa nhận, có khác gì ta mất hẳn chàng cho chính pháp của chàng vậy”.

Đến tận kiếp sau, Savitri vẫn nhớ mong và nuôi hy vọng ở bên người ấy, khi trở thành một “người kể chuyện đời Phật”. Một tình yêu vượt qua kiếp luân hồi, trớ trêu thay, lại dành cho một người đã thoát khỏi vòng sinh tử.

 Savitri. Cái tên huyền thoại. Nàng công chúa đuổi theo thần Chết để giành lại sinh mạng chồng mình. Không như bà mẹ trong câu chuyện Một bà mẹ của Andersen, nàng đã thành công. Nàng công chúa có số phận khác thường và tình yêu khác thường, song hành cùng cuộc đời Đức Phật. Không như Meggie trong Tiếng chim hót trong bụi mận gai, dẫu không đạt được khát vọng, nàng vẫn toại nguyện, nghĩa là đã thành công.

Còn Savitri, cựu Nữ Thần Đồng Trinh của thời hiện đại, nàng hướng dẫn viên du lịch – người kể chuyện dân gian xinh đẹp mà bao kẻ say mê, nàng ước mong điều gì, kiếm tìm điều gì? Có thể nào quên đi kiếp trước, để hướng đến một hạnh phúc khác, một hy vọng khác? Hay vẫn mãi nhớ tiếc chiếc khăn xếp đỏ đã trôi theo dòng nước ngàn năm xưa?…

                  Huỳnh Như Hương Châu

Một cách khám phá mới qua “Đức Phật, nàng Savitri và tôi”
Thứ Bảy, 29/09/2007

 Đức Phật, nàng Savitri và tôi là cuốn sách viết về lịch sử Đức Phật, là cái nhìn hiện thực qua góc độ thiền quán. Tác giả không hoàn toàn viết về lịch sử đạo Phật chỉ qua những huyền thoại, giai thoại, như trong sách của nhiều tác giả khác.

Tác giả có vốn kiến thức khá lớn về văn hóa dân gian cổ đại, lịch sử, triết học Phật giáo. Và cả những tục lệ dị biệt, tục đẻ đứng nhuốm màu sắc dị đoan, tục thiêu xác người, lệ cưới hỏi mang ý nghĩa tôn giáo, tục tế ngựa nhằm thôn tính đất đai trắng trợn và độc ác của thời cổ đại… Đọc nhiều trường đoạn ngỡ như anh đang đưa người đọc tới tiểu thuyết phong tục, rồi liền sau đó, anh lại trở về với hiện tại. Chính sự đan xen giữa các mảng huyền thoại và hiện thực ấy đã làm cho cuốn sách có chiều sâu, với những lớp lang rộng hơn bề dày của nó. Tác giả còn cho người đọc biết thêm về các bản kinh Phật cổ đại, trung đại, rồi Kinh Vệ Đà Yajur. Khởi thủy của kinh này là dạy cách tế lễ, thờ phượng, nhưng qua năm tháng đã có những biến thái cho phù hợp với thời cuộc.

Hồ Anh Thái có ý thức xây dựng nhân vật, số lượng nhân vật trong tiểu thuyết này không nhiều, có hai tuyến rõ rệt. Tuyến thứ nhất là nhân vật hôm nay, có suy nghĩ, lời ăn tiếng nói rất gần với người đương đại. Tuyến thứ hai là nhân vật mang đậm chất ước lệ, giàu tính biểu tượng, đậm chất dân gian, huyền thoại, nhưng vẫn được cá tính hóa. Tuy thế, người đọc vẫn còn muốn thấy những nhân vật hiện tại có tính cách đời thường hơn nữa.

Văn của Hồ Anh Thái trong Đức Phật, nàng Savitri và tôi biến hóa về câu chữ, nhiều trang tả cảnh rất ấn tượng. So với các tác phẩm khác của anh, yếu tố hài ít hơn. Nhìn chung đây là tiểu thuyết cấu trúc giản dị, người đọc bình thường dễ tiếp nhận. Tuy vậy, đây cũng là tác phẩm kén độc giả. Chúng ta cần những tác phẩm văn học có tư tưởng sâu, cho dù ban đầu người đọc tiếp nhận không nhiều, nhưng là người đọc có xu hướng tìm đến những tác phẩm sâu sắc. Đấy cũng là hướng đến của các nhà văn âm thầm làm việc, dấn thân vào công việc vốn rất khó khăn, phức tạp và thú vị này. 

Nguyễn Quốc Trung

(Thứ năm, 15/05/2008)
Xuất bản sách về 42 Đệ nhất phu nhân Mỹ
NXB Phụ Nữ vừa ra mắt cuốn sách dày gần 1.000 trang kể về cuộc đời, thành tựu, hạnh phúc và bi kịch của những người phụ nữ quyền lực nhất Nhà Trắng qua các đời tổng thống.

Được sắp xếp theo trình tự thời gian, cuốn sách cung cấp những thông tin tổng quát về từng Đệ nhất phu nhân qua: nguồn gốc xuất thân, quá trình trưởng thành, ảnh hưởng của họ đối với các vị tổng thống, những niềm vui bình dị hay bất hạnh trong cuộc sống riêng tư. Bên cạnh đó, sách còn sưu tầm những câu nói hài hước hoặc thông minh, sắc sảo của các quý bà trong những thời điểm nhạy cảm hoặc quan trọng của lịch sử. Barbara Bush – vợ của cựu tổng thống Bush – kể: “Tôi đã lấy người đàn ông mà tôi hôn lần đầu tiên trong đời. Khi tôi kể lại điều này với các con, chúng đã trợn mắt vì ngạc nhiên”. Còn Lady Bird – phu nhân cựu tổng thống Johnson – hối tiếc: “Nếu như tôi biết được sau này mình sẽ giữ địa vị gì trên thế giới, tôi đã thay đổi hai thứ: tên của tôi và cái mũi”. Bà không bao giờ hài lòng với chiếc mũi khoằm của mình.

Ngoài nội dung chính, công trình này còn giới thiệu hơn 700 bức ảnh tư liệu về những khoảnh khắc đáng nhớ của các phu nhân bên cạnh người thân. Đặc biệt, độc giả sẽ bị cuốn hút với 16 trang ảnh màu minh họa ảnh hưởng của các bà chủ Nhà Trắng đối với xu hướng thời trang nước Mỹ qua các thời kỳ.

Tác giả cuốn sách là Bill Harris – một biên tập viên từng làm việc cho tạp chí The New York Times. Dịch giả Phạm Anh Tuấn nhận xét: “Ngôn từ của Bill Harris không khô cứng mà rất giàu chất văn. Vì thế, tôi thấy rất có cảm xúc khi dịch cuốn sách này”.
Hà Linh (Evăn)