Ai Và Ky Ở Xứ Sở Những Con Số Tàng Hình

Đồng tác giả với GS Châu, anh Nguyễn Phương Văn, chủ nhân blog 5 xu được nhiều người biết đến cho hay, sau khi hình thành ý tưởng viết lịch sử toán học bằng tiểu thuyết, GS Châu và anh đã cùng đề xuất các cốt truyện, chủ đề rồi chọn lấy một. Hai người đã cùng viết, cùng sửa, cùng thay đổi tình tiết cho đến lúc ưng ý nhất.

"Do cả hai cùng thích Alice in wonderland (Alice lạc vào xứ sở thần tiên) nên chọn chủ đề này. Sau đó chúng tôi chọn tên cho hai nhân vật chính", anh Văn cho biết.

GS Ngô Bảo Châu cùng với Nguyễn Phương Văn viết tiểu thuyết về lịch sử toán học, sách được xuất bản vào ngày 19/3. Ảnh: Hoàng Thùy.
Bắt đầu chắp bút vào tháng 4/2011, thông qua skype và gmail, chủ nhân blog sổ tay thích học toán và blog 5 xu thường xuyên trao đổi, bàn bạc về đứa con tinh thần. Thời gian GS Châu về Việt Nam, hai người thảo luận tại các quán cà phê ở Hà Nội và TP HCM.

Cuối tháng 11/2011, sau 8 tháng miệt mài làm việc, tiểu thuyết "Ai và Ky ở xứ sở của những con số tàng hình" hoàn thành. Bản thảo sau đấy được gửi đến nhà xuất bản.

"Chúng tôi mong muốn gợi mở bạn đọc để họ tò mò về các nhân vật xem đó là ai ngoài đời, họ đã làm gì cho khoa học, họ đã sống ra sao, ở thời nào; các khái niệm toán học như trường, hệ tọa độ, không gian phi Euclid… là gì, có ý nghĩa gì, từ đó bạn đọc tự tìm hiểu", chủ nhân blog 5 xu nói và cho hay, phần mở đầu và kết thúc tiểu thuyết cũng có tính gợi mở như vậy.

GS Ngô Bảo Châu đã làm rạng danh nền giáo dục của Pháp và Việt Nam, khi ông được trao tặng Huy chương Fields, phần thưởng danh dự nhất thế giới trong lĩnh vực toán học. Ngày 27/1 tại điện Élysée, Tổng thống Pháp Sarkozy đã trao tặng Bắc Đẩu Bội tinh, huân chương cao quý nhất của nhà nước Pháp cho GS Châu.

Nguyễn Phương Văn được nhiều người biết đến với cái tên Phương Cẩm Sa, chủ nhân của blog 5 xu. Năm 2010, Alpha Books xuất bản cuốn "Thời tiết đô thị", lựa chọn từ các entry của blog 5xu, biên tập và phân loại. GS Ngô Bảo Châu và tiến sĩ Quốc Anh viết lời giới thiệu cho cuốn sách.

Hoàng Thùy

Sách do Nhã Nam và NXB Thế giới xuất bản, in lần đầu 10.000 bản bằng giấy ngà cao cấp, trong đó có 100 bản đặc biệt in trên giấy conqueror (loại giấy mỹ thuật thượng hạng), có triện của Nhã Nam và chữ ký của các tác giả đánh số từ 1 đến 100. Bộ này dành cho độc giả yêu sách đẹp và nhà sưu tầm sách. Ngoài ra, còn có 5 bản sách quý đánh số từ A đến E, để lưu trữ chứ không bán.

Nhã Nam cho biết vài NXB nước ngoài đã liên hệ muốn mua bản quyền cuốn sách. Tuy vậy, do giáo sư Châu đang ở Mỹ nên Nhã Nam chờ ông về nước để cùng đồng tác giả Nguyễn Phương Văn cân nhắc các lời đề nghị bán bản quyền sách.

Thời gian phát hành ấn bản điện tử (e-book) của cuốn sách cũng đang được lên kế hoạch. Nhã Nam dự kiến hợp tác với một số trường phổ thông trung học để tặng Ai và Ky ở xứ sở những con số tàng hình làm phần thưởng cho các học sinh giỏi.

Ai và Ky ở xứ sở những con số tàng hình là tác phẩm mang kỳ vọng tiếp thêm tình yêu, sự say mê cho độc giả trẻ đối với môn toán qua hình thức truyện kể văn học sinh động. Các tác giả tự đặt cho cuốn sách thể loại mới "tiểu thuyết toán hiệp". GS toán học Hà Huy Khoái cho rằng, tác phẩm là "cuốn sách vỡ lòng về triết học của toán học". Còn nhà thơ Trần Đăng Khoa xem đây là "cuốn sách giản dị đến mức ai đọc cũng được, kể cả những người không biết gì về toán".

GS Ngô Bảo Châu sinh năm 1972. Năm 2010, ông là nhà toán học Việt Nam đầu tiên đoạt giải thưởng toán học cao quý của thế giới là Huy chương Fields. Hiện ông sống tại Chicago (Mỹ) cùng vợ và ba con gái. Còn tác giả Nguyễn Phương Văn sinh 1973, tốt nghiệp khoa Lý, Đại học Tổng hợp Hà Nội. Hiện ông sống tại TP HCM cùng vợ và con trai.
Thoại Hà.

Tiểu thuyết "Ai và Ky ở xứ sở của những con số tàng hình".
Sách do Nhà xuất bản Thế giới phối hợp với Công ty Văn hóa truyền thông Nhã Nam xuất bản lần đầu tiên với số lượng 10.000 bản. Cùng với buổi ra mắt sách, một buổi ký tặng và giao lưu với bạn đọc sẽ được tổ chức tại Hội Sách TP Hồ Chí Minh lần 7 vào ngày 19/3 tại Công viên Lê Văn Tám, quận 1, TP Hồ Chí Minh.

Đơn vị xuất bản cũng cho biết thêm, ngoài bản tiếng Việt được phát hành, một số nhà xuất bản nước ngoài đã đặt vấn đề mua bản quyền tập sách để dịch sang tiếng Anh, Pháp

N.H.

Ngoài ra, vô số bạn trẻ đang dự đoán, bình luận và háo hức chờ đợi. Liệu một kỳ tích sẽ được lập tại Hội sách TP.HCM lần 7 sắp diễn ra vào ngày 19.3 sắp tới?

Nhiều thế hệ người đọc Việt Nam từng biết đến và mê mẩn những cuốn sách nổi tiếng của Liên Xô ngày trước, thuộc thể loại này, như Ba ngày ở nước tí hon, Người mặt nạ đen ở nước An-giép (của hai nhà văn Vladimir Lyovshin và G.M. Alexandrov) hay Thuyền trưởng Đơn Vị (Vladimir Lyovshin). Nếu khắt khe mà đem so với những tác phẩm này thì Ai và Ky ở xứ sở của những con số tàng hình có phần yếu hơn về cốt truyện cũng như thiếu sự ly kỳ, vốn dĩ rất cần thiết ở những câu chuyện mang tính chất du ký, phiêu lưu hoặc trinh thám. Truyện cũng không nhiều lời thoại vui vẻ, dí dỏm, là cái nên có ở các tác phẩm dành cho độc giả lứa tuổi học sinh. Tuy nhiên, độc giả chắc sẽ bỏ qua bởi hai tác giả của sách vốn dĩ là hai nhà khoa học (một GS Ngô Bảo Châu là người làm toán, còn Nguyễn Phương Văn là một người tốt nghiệp cử nhân vật lý), cả hai chưa bao giờ là nhà văn, và chỉ kỳ vọng tiếp thêm tình yêu, sự say mê cho độc giả trẻ đối với môn toán, dẫn họ bước qua những cột mốc lớn nhất của nền văn minh toán học của loài người bằng một hình thức truyện kể văn học sinh động và trí tuệ.

Cuốn sách là sự hài hoà giữa cái đẹp của toán học, ngôn ngữ và màu sắc.
Theo lời thú nhận của các tác giả, từ đầu họ dự định viết một cuốn sách về lịch sử toán học, thế rồi trong quá trình viết thì nội dung chuyển hướng từ lúc nào không biết nhưng những ý định và mong muốn từ đầu vẫn không thay đổi. Do vậy, đối với những độc giả nhỏ tuổi, có lẽ sẽ hơi khó khăn khi bắt gặp những những khái niệm về số, những vấn đề "cao siêu" như trường số, tính không giải được bằng căn thức của phương trình bậc 5 tổng quát, cho đến hình học phi Euclid, đường trắc địa… Ngoài ra, trong Ai và Ky ở xứ sở những con số tàng hình còn có một số lượng rất đông các nhân vật. Ngoài nhóm nhân vật lịch sử như Thales, Diogenes, Descartes (Cartesius trong truyện), Gauss (Carlorus) và nhóm nhân vật hoàn toàn hư cấu như Hetty, Alice, rồng Gryphon. Trong cuốn sách còn xuất hiện nhóm nhân vật được sáng tạo dựa trên việc cho những nhân vật hư cấu mang một phần hành trạng những nhà toán học, triết gia có thật ngoài đời. Việc giải mã các nhân vật này là một thách đố thú vị đối với người đọc và là lý do ra đời phần Aikypedia cuối sách.

Đặc biệt, phải tính cả công lao của hoạ sĩ Thái Mỹ Phương, chỉ có thể thấu cảm sự hài hoà giữa cái đẹp của toán học, ngôn ngữ và màu sắc mới vẽ được những bức minh họa sống động, đẹp và khơi gợi đến thế.

DIỆU THUỲ

Sự kiện ra mắt ấn phẩm đặc biệt này đã được báo chí đăng tải nên từ sớm ngày 19/3 có tới cả mấy trăm lượt fan xếp hàng mua sách và chờ được ký tặng. Nhiều độc giả trẻ tỏ ý tiếc nuối khi thần tượng của họ GS Ngô Bảo Châu vì bận công tác đã không kịp về dự buổi ra mắt sách. Song bù lại hơn 1.500 bạn đọc đã nhận được chữ ký của đồng tác giả Nguyễn Phương Văn, và họa sĩ Thái Mỹ Phương (tác giả minh họa cũng bỗng nhiên trở nên nổi tiếng nhờ cuốn tiểu thuyết này).

Đại diện Cty sách Nhã Nam cho biết, trong ngày 19/3 đã có khoảng 2.500 bản sách "Ai và Ky" đến với độc giả. Đặc biệt với sức "nóng" của fan hâm mộ chắc chắn 10.000 bản sách trong lần in đầu tiên dự báo sẽ phát hành hết ở thời điểm này.

Hàng trăm độc giả xếp hàng mua sách "Ai và Ky" và chờ được ký tặng.

P.V 

TT&VH trò chuyện với blogger Nguyễn Phương Văn (blog 5xu) người mà GS Ngô Bảo Châu giới thiệu:

"Văn và tôi lúc đầu là "bạn ảo", sau thành bạn thật. Tôi rất thích đọc những đoạn văn ngắn của Văn trên blog 5xu, sau này được gom lại in thành cuốn Thời tiết đô thị. Bên cạnh cách hành văn nhuần nhị, điều mà tôi thích trong văn của 5xu là sự đồng cảm với suy tư, trăn trở, hạnh phúc và đau khổ của những người trẻ bươn chải với cuộc sống Việt Nam".

Phải viết một cuốn sách… bán chạy

* Anh và GS Ngô Bảo Châu đã cùng nhau hình thành ý tưởng tiểu thuyết này như thế nào?

– Ý tưởng hình thành khá vất vả. Xuất phát điểm của Ai và Ky rất bất ngờ và gọn ghẽ: Anh Châu E-mail rủ: "Văn viết chung với anh tiểu thuyết toán nhé". Tất nhiên là tôi đồng ý ngay. Lúc đó anh Châu ở Mỹ nên phải bàn bạc với nhau qua E-mail. Ý định ban đầu của anh Châu là viết một cuốn lược sử về toán, dành cho thiếu niên, nhưng sau khi bàn bạc thảo luận, các ý tưởng khác nhau về cốt truyện, về mạch toán học, thậm chí tên nhân vật (Ai và Ky) cùng tên cuốn sách thay đổi liên tục. Cho đến khi bắt đầu viết chương đầu tiên thì chúng tôi mới xác định được tên nhân vật và khi hết chương này chúng tôi mới có tên cuốn sách. Tên cuốn sách hóa ra rất quan trọng, nó đã xác định theme (chủ đề) cho cuốn truyện, mà bạn đọc có thể dễ dàng nhận thấy là theme của Alice In wonderland.

* Anh có học tốt môn toán khi còn ngồi trên ghế nhà trường không? Cụ thể việc học toán ngày xưa của anh ra sao?

– So với vật lý và kinh tế thì tôi học toán kém hơn nhiều, vì căn bản là tôi ít khi nhìn thấy vẻ đẹp của toán, trong khi học vật lý và kinh tế tôi thường xuyên nhận thấy vẻ đẹp của chúng. Đấy là toán mà trong trường đại học gọi là toán cao cấp. Còn toán phổ thông thì ai thi đại học khối A cũng phải học kha khá rồi.

* Hai anh đặt ra mục đích gì cho việc ra đời Ai và Ky ở xứ sở những con số tàng hình?

– Thực ra chúng tôi không xác định mục đích gì. Lúc đầu thì hay nói đùa: Phải viết một cuốn sách bán chạy. Sau khi ký hợp đồng với Nhã Nam thì tôi có nói với anh Châu: Em hy vọng Ai và Ky sẽ mang anh Châu đến gần bạn đọc thiếu niên. Chứ công trình của nhà toán học như anh ở xa các bạn trẻ quá.

GS Ngô Bảo Châu khá khó tính…

* Thuận lợi và khó khăn của anh khi là đồng tác giả cùng GS Ngô Bảo Châu?

– Thuận lợi thì nhiều, trong đó thuận nhất là tên tuổi của anh Châu sẽ đảm bảo cho sự thành công của cuốn sách. Nhưng ngược lại tên tuổi của anh Châu cũng là một sức ép. Khó khăn cũng nhiều. Anh Châu ở xa nên ngoài trao đổi qua E-mail nhiều khi không hết ý nên chúng tôi tranh thủ bàn bạc khi gặp nhau ở quán cà phê mỗi khi anh Châu về nước. Khó khăn nữa là anh Châu khá khó tính. Có nhiều đoạn anh Châu đã hài lòng, nhưng sau đó vài tuần anh lại bảo phải viết lại vì chỗ này chỗ kia chưa ổn. Hoặc anh viết lại cả đoạn. Có lần, lúc đó viết đã được hơn một nửa, anh Châu E-mail bảo: Truyện của mình chả có cái cây nào Văn ạ, phải có cây cối chứ.

Ai và Ky ở xứ sở những con số tàng hình đang là cuốn sách bán chạy

* Từ ý tưởng đến khi cuốn sách viết câu kết thúc, các anh mất thời gian là tám tháng. Để cùng thực hiện cuốn sách này, anh và GS Ngô Bảo Châu đã "phối hợp tác chiến" ra sao? Mỗi người đảm đương nhiệm vụ gì trong quá trình viết cuốn sách?

– Chúng tôi cùng viết. Tôi thường viết trước một ít để triển khai mạch toán khớp với cốt truyện. Nếu cốt truyện ở khúc đó chưa ổn, chúng tôi lại bàn bạc để tìm các tình tiết khác.

* Có hai tác giả, nhưng giọng văn như một, khó thể tách bạch, các anh làm thế nào để được vậy?

– Nhận xét này bất ngờ quá, tôi cũng không biết tại sao.

* Một cuốn sách không chỉ về toán học, mà còn từ "toán" để ra những trải nghiệm và nếm trải cuộc sống, điều gì đã tạo nên một thông điệp có nhiều thứ để học hỏi, không chỉ dành cho trẻ em, từ hai anh?

– Tôi nhận thấy môn nào mà tôi thấy được vẻ đẹp của nó thì tôi học dễ lắm. Nên khi viết về toán thì những đoạn toán nào mà tôi thấy đẹp thì tôi triển khai bình thường, còn đoạn nào tôi không thấy đẹp thì tôi đưa các thông điệp cuộc sống có liên quan vào, còn phần toán để anh Châu múa bút.

* Xin cảm ơn anh!

An Vũ 

Một số tranh minh họa trong tập sách, họa sĩ Thái Mỹ Phương

Trong chuyến viễn du Toán học bất tận, dù ta có định vươn tới những chân trời hiện đại tới đâu chăng nữa, dù có muốn đến với hệ phương trình bậc 5 đa nghiệm, thì vẫn sẽ không thể thiếu bộ hành trang ban đầu (bộ "đồ nghề") mẫu mực, kinh điển tạo thành bởi những định đề Euclid, những định luật Thales – Pythagore, và cả lối tư duy hệ thống Descartes, ấy là mới chỉ ra một vài điều cơ bản.

Nhân vật trong câu chuyện luôn luôn hình thành từng bộ ba: chú bé Ai ở đây như là nhân vật Tôi (You and I) khát khao học hỏi, chú bé Ky ở đây như là nhân vật "ai khác" (Qui?) đầy đủ những hiểu biết tròn trịa, và chú Dế Jim (Jiminey Cricket) như là niềm vui sống mãi mãi trẻ thơ để nào chúng ta cùng nhau đi tìm chân lý Toán học.

Câu chuyện cho ta thấy người kể chuyện là một nhà toán học trẻ Ngô Bảo Châu mãi mãi tuơi trẻ đem một niềm vui tư duy Toán học đến người đồng tác giả Nguyễn Phương Văn, qua đó cùng đem câu chuyện viết chung tới vô vàn số hữu tỉ bạn đọc – tất cả cùng rủ nhau đi vào một thế giới trong vắt – thế giới của tình yêu Toán học.

Sách do Cty Nhã Nam và NXB Thế giới ấn hành.

Giáo sư Phạm Toàn

Quảng trường trung tâm không rộng lắm, nằm ngay phía trước tòa cung điện của nhà vua, một tòa nhà lớn có tháp và mái vòm sơn trắng. Nổi bật trên nền trắng là phù điêu chiếc khiên với biểu tượng là dấu căn. Một lá cờ lớn đỏ rực thả từ trên đỉnh tháp, bay phần phật trong gió.

Mới giữa buổi sáng mà dân chúng đã đứng đông nghịt hai bên vỉa hè một con đường ngắn lát đá xanh dẫn đến đài phun nước giữa quảng trường. Cuộc thi chạy sẽ diễn ra trên quãng đường ngắn này. Đích đến chính là đài phun nước, nơi người ta đã dựng một khán đài cho vua Ka-Cơ.

Ky và Ai dắt tay Hetty len đến được chỗ Diogenes đứng, gần lên được phía vạch đích. Trong đám đông phía gần khán đài, Ai nhận ra Zena. Cô vẫn ăn mặc như hôm qua, chỉ khoác thêm lên vai một tấm khăn choàng màu vàng cỏ úa, chân đi một đôi dép da mỏng.

Dân chúng bắt đầu ồn ào, Ai kiễng chân nhìn về phía ngôi nhà nhỏ. Những người lính, thân mỏng dính và vuông chằn chặn như những quân bài, vung những đôi chân khẳng khiu đi đều bước tiến ra thành hai hàng. Người lính đi đầu, có ria mép như quân J-cơ, cầm kèn đồng thổi lên một chặp. Những người lính dậm chân tại chỗ, rồi dàn thành hàng ngang. Hình như họ xếp thành vạch xuất phát.

Có tiếng vỗ tay và huýt sáo, đám đông ồn ào hẳn lên. Cụ rùa khổng lồ xuất hiện. Cái đầu to tướng của cụ lúc lắc theo bước chân cực kỳ chậm chạp. Cái mai rùa cũ kỹ làm bằng giấy bồi, chắc phải rất lâu rồi không được sơn phết, nhấp nhô nặng nề theo mỗi bước chân. Đám lính hình quân bài tỏ ra sốt ruột khi cụ rùa lê mãi không về tới vị trí xuất phát. Họ dẫm dẫm chân để giấu đi vẻ cáu kỉnh.

Phía khán đài có tiếng kèn đồng rúc lên. Một bác lính già, quân bài còn sờn cả mép vai, khiến chiếc áo của bác như có ngù vai tua rua, lật đật leo lên bậc thang trước khán đài rồi hô to: "Đức vua Ka-Cơ thông hậu!" (thông thái và nhân hậu). Rồi bác nghỉ một chút vừa để lấy hơi, vừa đợi tiếng hoan hô ngớt xuống. "Và nhà toán học của triều đình, tể tướng Chico!". Bác lính chưa kịp dứt lời thì tiếng vỗ tay và tiếng huýt sáo đã làm ầm cả quảng trường khiến vua Ka-Cơ phải oai vệ giơ vương trượng lên thị uy. Ai để ý thấy vương trượng của nhà vua là một cây compa rất lớn.

Tiếng kèn đồng lại rúc lên. Bác lính lật đật leo cao thêm một bậc thang, giơ cánh tay khẳng khiu và bàn tay to tướng như quả bóng về phía cuối đường. "Ngôi sao của đường đua đá xanh, Cụ rùa đã vào vị trí". Đám đông vỗ tay hú hét rất phấn khích. Bác lính hét to lên: "Và vận động viên trẻ, xinh đẹp Alice".

Đám đông ồ lên một tiếng, thất vọng. Không thấy Alice đâu.

"Giống như trong truyện kiếm hiệp, sách dựa vào một số dữ kiện lịch sử, ở đây là lịch sử toán học". Tác giả Nguyễn Phương Văn đã dùng từ rất đạt khi gọi đứa con tinh thần của hai người là "tiểu thuyết toán hiệp"- GS Ngô Bảo Châu.

Sự im lặng truyền đi như nước, tràn khỏi miệng ly rồi lan đầy mặt bàn gỗ. Nó bắt đầu từ những anh lính đứng làm vạch xuất phát, lan qua đám đông, lướt qua Ai và Ky trước khi tới khán đài. Sự im lặng gần như tuyệt đối, có cảm giác nghe thấy tiếng các anh lính quân bài cọ vai vào nhau và tiếng khịt mũi lo lắng của tể tướng Chico.

Có hơi thở sát sau gáy Ky. Anh quay lại, đó là Alice, đội mũ trùm kín đầu. Cô hơi lo lắng, kiễng chân nhìn khắp các đám đông.

"Ai và Ky có thấy Elaci đâu không? Mới chỉ có Zena đứng phía khán đài".

Ai và Ky cùng lắc đầu. Diogenes giơ ngọn đèn cao lên như để chiếu sáng cả đám đông giữa ban ngày. Kh&