Có những cuốn sách mà ngay từ thời còn nhỏ nó đã trở thành người bạn thân thiết của ta và sau đó nó cứ tồn tại trong suốt cả đời mình. Cuốn tiểu thuyết Thuyền trưởng và đại uý của V. Ca-Vê-Rin, một nhà văn, nhà báo nổi tiếng của Liên Xô là một cuốn sách như vậy.
Tác phẩm kể lại câu chuyện về chiếc tầu thám hiểm Xanh Ma- ri của nước Nga trước Cách mạng tháng Mười, về thuyền trưởng Ta-ta-ri-nốp và đội thám hiểm do ông lãnh đạo đã bị mất tích ở vùng Bắc cực vàvề chuyện đại uý không quân Liên Xô A-lếch-xan-đrơ Gri-gô-ri-ep sau ngày Cách mạng đã đi tìm đội thám hiểm đó. Câu chuyện kéo dài trong hơn ba mươi năm, qua những tình tiết phức tạp, tinh tế, tác giả đã biểu hiện vô cùng sắc nét ý chí kiên cường và tinh thần cao thượng của thanh niên Liên Xô. Sau khi xuất bản, cuốn tiểu thuyết đã lôi cuốn người đọc mãnh liệt. Năm 1946, Thuyền trưởng và đại uý đã được tặng giải thưởng văn học Xtalin. Hiện nay Thuyền trưởng và đại uý vẫn là một trong số tác phẩm được nhân dân vfa thanh thiếu niên Liên Xô yêu thích nhất.