Kể từ khi lập quốc đến nay, Quảng Ninh trong nhiều thời kỳ lịch sử, đã nổi lên như một vùng văn hoá đặc sắc, độc đáo, tồn tại song song với công cuộc chinh phục thiên nhiên, xây dựng cuộc sống và chiến đấu chống quân thù để bảo vệ bờ cõi.
Văn hoá mà chúng tôi đề cập trong cuốn sách này là tất cả những giá trị do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử. Hay nói một cách khác văn hoá là tất cả những gì không phải thiên nhiên, nghĩa là tất cả những gì do con người, ở trong con người và liên quan trực tiếp tới con người.
Con người là chủ thể sáng tạo ra văn hoá, ngoài chịu sự chi phối trực tiếp của những yếu tố chủ quan như tri thức, năng lực…, không thể không chịu ảnh hưởng của những yếu tố khách quan như môi trường sống, truyền thống lịch sử văn hoá…, là cơ sở quy định nội dung, hình thức, quy mô, sắc thái và giá trị của văn hoá.
Cảnh quan Quảng Ninh rất đa dạng, phong phú, là hình ảnh thu nhỏ của cảnh quan Việt Nam với miền núi, trung du, đồng bằng và biển đảo. Hiếm thấy một địa phương nào như Quảng Ninh, hội tụ đầy đủ những dạng địa hình tương phản, phức tạp, dồn nén trên diện tích không lớn mà nước ta có.
Quảng Ninh là tỉnh có những giá trị văn hoá phong phú và đặc sắc như những trầm tích quý giá lắng đọng qua các đời, từ xưa đến nay, chính là nền tảng và động lực tinh thần của nhân dân các dân tộc Quảng Ninh trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trước đây và đổi mới hiện nay.