Lời Hứa Lúc Bình Minh

Sinh năm 1914 tại Vilnius – Litva, Romain Gary lớn lên dưới sự nuôi dạy của mẹ. Năm 14 tuổi, ông chuyển đến sống tại Nice, Pháp. Sau khi theo học ngành luật, ông đăng ký gia nhập không quân Pháp. Trong thế chiến thứ hai, ông là sĩ quan chỉ huy và được thưởng Bắc đẩu bội tinh. Với tiểu thuyết đầu tay Giáo dục châu Âu, Romain Gary từng được giải thưởng phê bình năm 1945, cũng là năm ông bắt đầu sự nghiệp tại bộ Ngoại giao Pháp. Tiểu thuyết Les racines du ciel (Cội rễ bầu trời) của ông đoạt giải Goncourt năm 1956, là bức tranh toàn cảnh về đời sống một nước thuộc địa của Pháp ở vùng châu Phi xích đạo.

Lời hứa lúc bình minh là một tác phẩm đặc biệt trong sự nghiệp sáng tác của Romain Gary, kể lại phần lớn cuộc đời của ông và đặc biệt là tình cảm của ông dành cho mẹ, một cựu diễn viên Do Thái, người luôn mang trong lòng tình yêu và niềm ngưỡng mộ không lý giải nổi đối với nước Pháp. Câu chuyện hết sức cảm động về tình mẫu tử này dẫn người đọc đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác vì không thể đoán định được sự bao la dạt dào của tình cảm người mẹ dành cho con trai và những gì bà sẵn sàng làm cho cậu.

Tình yêu của người mẹ theo ông suốt cuộc đời, khi ông chiến đấu trong không quân, lúc ông bắt đầu viết sách, và thậm chí cả khi ông giải ngũ trở về, người mẹ đã mất thì những lá thư bà để lại vẫn còn theo ông mãi.

Phỏng theo thể loại tự sự, nhưng lại không phải là một hồi ký, Lời hứa lúc bình minh có nhiều chi tiết hư cấu và người đọc có thể nhận thấy mục đích của Romain Gary khi viết cuốn tiểu thuyết này không phải để kể lại cuộc đời ông, mà để tỏ lòng tôn kính mẹ. Vì thế nhân vật trung tâm của cuốn truyện chính là hình tượng người mẹ, một phụ nữ kỳ lạ, mạnh mẽ, táo bạo, luôn có trong mình một nguồn năng lượng dồi dào và niềm tin không thể lay chuyển.

Những mâu thuẫn trong cảm xúc của chàng trai Gary khi còn trẻ và lúc trưởng thành mang một cái nhìn hoài cổ, khiến cho cuốn tiểu thuyết này trở thành một trong những tác phẩm xúc động nhất viết về tình mẫu tử.

Dung P

(Nguồn: Báo SGTT)

Romain Gary viết 'Lời hứa lúc bình minh' với tình yêu mãnh liệt dành cho người mẹ và cho cuộc sống. Đáng tiếc, ông kết thúc cuộc đời mình ở tuổi 66 bằng một phát súng.

Cuộc đời của những nhà văn nổi tiếng dường như luôn có hấp lực mạnh mẽ với độc giả. Bởi nhà văn không chỉ trải qua cuộc sống của riêng mình như người khác, trong họ luôn chứa đựng rất nhiều mảnh đời và thân phận. Có lẽ, ngày – tháng – năm là những khái niệm quá ít ỏi để đong đếm hết những gì họ gửi gắm qua sáng tác.

Trong Lời hứa lúc bình minh, tiểu thuyết viết kiểu tự sự, tác giả Pháp Romain Gary đã đưa độc giả theo ông vào chuyến hành trình từ ngày thơ ấu đến khi trưởng thành, mà nhân vật chính của truyện chính là ông.

Cuốn sách chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa. Ở tầng dễ nhận thấy nhất, người đọc có thể cảm nhận được tình yêu vô bờ bến giữa hai mẹ con nhà văn. Một người mẹ đơn thân, nuôi con đằng đẵng bao nhiêu năm trời, từ khi con chỉ là một mầm thai trong bụng đến khi là chàng trai thật sự trưởng thành. Người mẹ ấy sống, lao động, chịu đựng những nỗi nhục nhã, ê chề, thiếu thốn và bệnh tật để truyền cho con trai một chân lý sống bất di bất dịch: sống là không được để bản thân mình thất bại và yếu hèn.

Đối chọi lại bản tính mạnh mẽ và niềm tin, tình yêu mù quáng của người mẹ, nhân vật tôi trong tác phẩm sớm nhận ra được giới hạn của khả năng bản thân. Thật khó nhọc để nhân vật tôi vươn lên tầm mức một con người như mẹ đã nhào nặn, ấp ủ cho ông. Nhưng mặt khác, cũng chính sức mạnh từ niềm tin của mẹ, mà ông phát hiện ra được những khả năng vô tận, những cảm xúc không biên giới ẩn sâu trong một con người.

Ở những tầng ý nghĩa khác, tác phẩm gợi mở nhiều suy tưởng về sự tồn tại của tình yêu thương trong cuộc sống, về trách nhiệm của một công dân với quê hương đất nước đã nuôi mình khôn lớn, về sự phi lý của chiến tranh và tội ác do chiến tranh gây ra…

Lời hứa lúc bình minh là một trong những áng văn chương thể hiện được sự hòa hợp tuyệt vời giữa chất hài hước và bi kịch. Giống như một chút muối sẽ làm cho vị ngọt thêm đậm đà, từng chút hài hước, giễu cợt nhà văn đưa vào trang viết càng làm tăng thêm dư âm đắng chát của cuộc đời nhọc nhằn mà hai mẹ con ông phải cùng nhau trải qua. Tăng thêm sự phẫn nộ và bất lực của con người khi thấy cái đẹp và tình yêu bị hủy hoại bởi cái ác và lòng vô tâm.

Dù đây là tác phẩm buồn, độc giả vẫn có thể tìm thấy những khoảnh khắc trong trẻo và sống động. Ở đấy, hình ảnh tươi đẹp của thiên nhiên hiền lành xoa dịu nỗi đau của con người. Ở đấy, tình mẫu tử ngọt ngào là thiên đường vỗ về nỗi bất hạnh của thân phận con người.

Năm 1980, tại Paris, Romain Gary bắn một phát súng vào đầu để tự kết thúc cuộc đời mình. Dường như trong cuốn Lời hứa lúc bình minh đã có những dấu hiệu báo trước cho sự ra đi này. Mở đầu tác phẩm ông viết: "Hết rồi…" khi miêu tả bãi biển Big Sur không một bóng người, chỉ có ông đang nằm trên cát, trong cõi cô đơn để hồi tưởng về đời mình. Và kết thúc tác phẩm, bối cảnh cũng là trên bãi biển với mênh mông, cô độc, Gary viết: "Những chú hải cẩu đã lặng im trên những mỏm đá, và tôi ở đó, mắt nhắm lại, miệng mỉm cười, tôi tưởng tượng một chú hải cẩu nhẹ nhàng đi về phía mình còn mình thì bỗng cảm thấy một chiếc mõm thân thương cà vào má hay vai… Tôi đã từng sống".

Romain Gary tự kết thúc chuyến đi đời mình trước cả thời hạn mà ông được tạo hóa ban cho. Nhưng trên chuyến đi, dù ngắn, ông đã sống được một cuộc đời thật đẹp.

Thanh Vân

(Nguồn: Báo Vnexpress)

Romain Gary đã sống một cuộc đời đầy sôi động và vinh quang, đoạt hai giải Goncourt, có hai cuộc hôn nhân với hai người đàn bà nổi tiếng, nhưng người ảnh hưởng sâu đậm nhất đối với ông là người mẹ với tình yêu vô điều kiện và niềm tin kỳ lạ của bà. Lời hứa lúc bình minh cho thấy điều đó.

Lời hứa lúc bình minh được coi là một tác phẩm giả tự truyện, trong đó hư cấu và hiện thực không thể tách rời. Những dữ kiện chính về cuộc đời và đặc biệt là thời thơ ấu của Romain Gary đều có thật, đồng thời cả hai mẹ con được biến thành hai nhân vật tiểu thuyết. Trong đó, cậu con trai là nhân vật chính trong cuộc phiêu lưu đầy đam mê của người mẹ với những hồi ức vừa hài hước, vừa tràn đầy chua xót và kiêu hãnh.

Điều mà người con trai nhớ rất rõ về thời thơ ấu là mặc dù luôn luôn nghèo, cậu chưa bao giờ phải thiếu thốn điều gì. Người mẹ, một diễn viên kịch hết thời, thường áp dụng những phương cách kiếm sống hiếm ai nghĩ tới. Mở nhà may mũ, bà bắt đầu bằng cách quảng cáo "để mua vui, cựu giám đốc một nhà may mặc lớn ở Paris nhận may mũ tại gia cho một số khách hàng có hạn chế và có chọn lọc".

Đó là một lời quảng cáo lừa bịp, nhưng bà đã thực hiện nó một cách hăng say đến mức có thể tưởng tượng đó là sự thật. Cuộc sống khó khăn đến đâu bà cũng thích nghi được, bởi trí tưởng tượng không bao giờ vơi cạn. Người con trai là niềm tin huy hoàng nhất của mẹ. Thất bại trong việc tìm kiếm ở cậu con các loại tài năng nghệ thuật, cuối cùng họ quyết định: cậu sẽ trở thành nhà văn lớn. Đối với người mẹ, con trai bà chỉ có thể thành công, nếu thế giới không nhận thấy điều đó thì có nghĩa là cả thế giới đã sai.

Lời hứa lúc bình minh có thể là bài ca tôn vinh tình mẫu tử, nhưng ẩn sâu trong đó vẫn có thể thấy sự hoài nghi và nuối tiếc. Tình cờ Romain Gary có tài năng văn học lớn, nhưng liệu ông có thành công như thế nếu không có niềm tin của người mẹ? Khi tình yêu quá trọn vẹn và niềm tin không gì lay chuyển gắn chặt với buổi bình minh của cuộc đời, về sau người ta không thể không hoài công tìm kiếm nó trong những mối tình khác, những niềm tin khác… Người mẹ đã gieo vào lòng đứa con cảm nhận đầu tiên về cái tuyệt đối, để về sau cậu mãi mãi đi tìm những điều tuyệt đối để đền đáp lại.

Romain Gary đã hồi tưởng về niềm say mê trò tung hứng của mình: "Đó là phương tiện diễn đạt nghệ thuật có ý thức đầu tiên của tôi, linh cảm đầu tiên của tôi về một sự hoàn hảo có thể có và tôi hăng hái lao vào".

Một bậc thầy ảo thuật vĩ đại có thể tung hứng được tám quả bóng nhưng không bao giờ đạt đến chín quả. Cậu bé Romain mãi mãi chỉ tung hứng được năm quả bóng. Cậu tập luyện điên cuồng đến hết mức để cuối cùng nhận ra rằng: không có quả bóng thứ sáu. "Bi kịch thật sự của Faust không phải là ông ta đã bán linh hồn cho quỷ dữ. Mà bi kịch thật sự là không có quỷ dữ để có thể mua linh hồn của bạn. Không có người mua. Chẳng ai đến giúp bạn bắt được quả bóng cuối cùng dù bạn ra giá thế nào". Mỗi người có giới hạn của mình…

Không hề nhẹ nhàng khi phải sống với quá nhiều ước mơ của người khác. Rốt cuộc, Romain Gary đã kết liễu cuộc đời bằng một viên đạn súng lục. Ông có thật sự hạnh phúc với những vinh quang của mình không? Hay là, trong một giấc mơ nào đó, ông đã thầm ước mình không phải là người nhận được lời hứa huy hoàng vào lúc bình minh… Chỉ đơn giản là một cuộc sống khác, một khả năng khác mà trong đó cái tuyệt đối không được biểu hiện bằng tình yêu của người mẹ.

Minh Phước

(Nguồn: Báo Tuổi trẻ)