Nguyễn Hoàng (1525 – 1613) là con trai thứ hai của An thành hầu Nguyễn Kim. Ông lập được nhiều chiến công nên được vua Lê phong chức Thái Úy Đoan Quốc Công.
Tuy nhiên, khi biết mình là cái gai trong mắt Trịnh Kiểm, ông đã nghe lời khuyên đi về phía Nam của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Và từ đây ông đã đặt cơ nghiệp của chín vị chúa Nguyễn ở phương nam và cho cả vương triều Nguyễn sau này. Cuối năm 1558, Nguyễn Hoàng cùng gia quyến và những người tâm phúc dong buồm về miền Thuận Hóa, cùng nhân dân ở đó khai khẩn đất hoang lập ấp lập làng mà thành nên hai xứ Thuận – Quảng. Từ năm 1611, ông tiến hành nhiều cuộc Nam tiến, xâm chiếm đất đai của Chăm pa, lúc này đã suy yếu. Đến khi ông mất, giang sơn họ Nguyễn trải dài từ đèo Ngang, đến đèo Cả (tức từ Hà Tĩnh đến vùng cực Nam tỉnh Phú Yên ngày nay).
Ông có thể coi là người tiên phong trong việc mở rộng bờ cõi đất nước xuống phía nam, mở đầu cho việc hùng cứ phương nam của 9 chúa Nguyễn, tạo tiền đề cho việc thành lập vương triều nhà Nguyễn bao gồm 13 vua; nhưng cũng là người mở đầu cho cuộc chiến tranh Trịnh – Nguyễn sau này.
Mời bạn đón đọc.